به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی دکتر علی‌اصغر مونسان امروز شنبه ۲۹ آذرماه ۱۳۹۹ در مراسم افتتاح محور گردشگری آرامگاه فردوسی به کهن دژ تابران توس با بیان این مطلب افزود: «در گزارش‌هایی که به دست من رسیده، تا امروز ۴۸ میلیارد تومان برای این محدوده هزینه شده و قرار است که این عدد تا ۹۰ میلیارد تومان نیز افزایش پیدا کند.»
او اظهار کرد: «حیف بود که آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی مشهد به شکل قبلی خود باقی بماند. به همین منظور تصمیم بر آن شد که همکاری بین شهرداری مشهد و اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی انجام شده و اقدامات مؤثری برای جلوخان آرامگاه فردوسی انجام شود.»
مونسان افزود: «خدا را شکر شهرداری مشهد و همچنین وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سه فاز مدنظر کارهای بسیار خوبی را انجام داده‌اند.»
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خاطرنشان کرد: «برای چنین منطقه و محوطه‌ای هزینه ۹۰ میلیارد تومانی، کار ارزشمندی است و خدا را شاکریم که پس از دو سال و در پی درخواست مقام معظم رهبری در خصوص رسیدگی بیشتر به این محوطه این اتفاق مبارک رخ داد.»
مونسان ادامه داد: «این اتفاق از این لحاظ مهم است که مشهد و این منطقه باید به یکی از قطب‌های مهم گردشگری تبدیل شود که ان‌شاءالله با ادامه فعالیت‌ها و اقدامات عمرانی که در حال انجام است، این اتفاق رخ خواهد داد.»
او یادآور شد: «نکته بعدی که مردم ایران به‌ویژه مردم مشهد پیگیر آن هستند، ثبت جهانی محوطه توس است. همان‌طور که در جریان هستید، ما سالانه تنها یک سهمیه بیشتر برای ثبت جهانی در اختیار نداریم و ثبت هرچه سریع‌تر این منطقه به دلیل آثار تاریخی که در کشور وجود دارد، به تأخیر افتاده است.»
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اضافه کرد: «البته در حوزه معاونت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پرونده ثبت جهانی این منطقه در حال آماده شدن است و ان‌شاءالله در سال‌های آینده بتوانیم این پرونده را به ثبت جهانی رسانده و پیشکش ملت شریف ایران و مردم خوب خراسان رضوی کنیم.»
دکتر مونسان ضمن قدردانی از تمام افرادی که در این فعالیت‌ها مشارکت داشته‌اند، از هنرمندان مجسمه‌سازی که از چند نمونه کارهای آن‌ها رونمایی شد نیز تقدیر کرد.
او همچنین در حاشیه افتتاح محور گردشگری آرامگاه فردوسی به ارگ کهن دژ توس در جمع خبرنگاران اظهار کرد: «حدود دو سال قبل از محوطه توس و آرامگاه فردوسی بازدید کردیم که دست خط مقام معظم رهبری و تأکید ایشان برای رسیدگی به این مکان را مشاهده کردم. این کار با حمایت‌های استاندار خراسان رضوی و شهردار، به‌خصوص شهردار سابق مشهد، قاسم تقی‌زاده خامسی، آغاز شد.»
او افزود: «آرامگاه فردوسی در آن زمان مظلوم واقع شده بود و محوطه نیاز به کارهای زیادی داشت، در حال حاضر اقداماتی که در محوطه انجام شده، ارتباط زیادی با سایر موضوعات تاریخی ایجادشده دارد، تمام المان‌ها به‌خوبی انتخاب‌شده و طراحی بی‌نظیری دارد، همکاری میان شهرداری و اداره‌کل میراث‌فرهنگی خراسان رضوی به‌خوبی پیش می‌رود و تاکنون سه فاز انجام شده است و ۵۶ میلیارد تومان نیز در اینجا هزینه شده و قرار است برای تکمیل طرح‌های آتی تا ۹۰ میلیارد تومان نیز افزایش پیدا کند.»
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: «محوطه خوبی برای جذب گردشگر پیش‌بینی شده و جایگاه حکیم فردوسی در حال حاضر به‌خوبی حفظ شده است. اگر ویروس کرونا از بین برود مطمئنا گردشگران زیادی به این مکان مراجعه خواهند کرد و از آرامگاه و دیگر آثار تاریخی شهر توس بازدید خواهند داشت. مجسمه‌هایی که در این مکان نصب شده، به زیبایی‌های این آن افزوده است. از تمام هنرمندانی که برای خلق این آثار تلاش کردند تشکر می‌کنم و امید دارم اقدامات انجام‌شده مورد رضایت مردم نیز واقع شود.»
دکتر مونسان در خصوص فرایند ثبت جهانی توس خاطرنشان کرد: «پرونده توس برای ثبت جهانی در حال آماده‌سازی است و در زمان نه‌چندان دوری این پرونده را تکمیل و آماده خواهیم کرد تا در کمیته میراث‌فرهنگی یونسکو به عنوان ثبت جهانی کشور ایران اضافه شده و تقدیم مردم مشهد شود.»
او اضافه کرد: «همچنین بابت ثبت دو میراث ناملموس که ظرف چند روز گذشته انجام شده تبریک می‌گویم، هنر نگارگری و مینیاتور و همچنین آیین زیارت تادئوس که برای هموطنان ارمنی اهمیت بالایی داشت نیز ثبت جهانی شدند. جمهوری اسلامی به همه ادیان شناخته‌شده احترام می‌گذارد و همه آنان را پاس می‌دارد.»
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یادآور شد: «همچنین جشن مهرگان در سال آینده به ثبت جهانی خواهد رسید. پرونده مهمی در میراث ملموس کشور داریم که فکر می‌کنم با ثبت راه‌آهن شمال به جنوب که حدود ۱۴۰۰ کیلومتر طول دارد و تمام ایستگاه‌های آن در مکان‌های تاریخی است، بزرگ‌ترین پرونده میراث ملموس در یونسکو را رقم بزنیم. امیدواریم این پرونده را در سال جاری به ثبت جهانی برسانیم تا بزرگ‌ترین پرونده‌ای باشد که تاکنون در میراث ملموس در یونسکو ثبت شده است.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی نیز در حاشیه مراسم بهره‌برداری گفت: «احداث این محور گردشگری از سوی شهرداری مشهد و با نظارت این اداره‌کل از تیرماه امسال آغاز شده و اجرای آن ۱۴۰ روز وقت برده است.»
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: «شروع مسیر این محور از جلوخان آرامگاه فردوسی تا محوطه باستانی ارگ کهن‌دژ و قابل تقسیم به چهار بخش است که طول آن مجموعاً بیش از هزار متر و به شکل مسیر پیاده‌روی برای استفاده علاقه‌مندان است.»
او ادامه داد: «اعتبار هزینه شده برای اجرای این پروژه گردشگری معادل ۱۰۰ میلیارد ریال است.»
شهر تاریخی توس با محوطه ۳۶۰ هکتاری در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. منطقه توس در سده دوم هجری مجموعه‌ای از آبادی‌هایی همچون نوغان، سناباد و توس بود که توس آبادترین آن‌ها محسوب می‌شد و امروز همه آن آبادی‌ها درون شهر مشهد قرار دارند.
پس از شهادت حضرت امام رضا (ع) در خراسان، تاریخ‌دانان محل دفن پیکر مطهر و حرم آن حضرت را «ارض توس» عنوان کردند. توس در زمان حمله مغول ویران شد اما پس از مدتی تجدید عمارت و چند مرتبه به عنوان مقر فرمانروایان مغول مورد استفاده قرار گرفت.
توس تا بهمن ۱۳۹۱ یکی از روستاهای تابع مشهد شناخته می‌شد اما با تائید شورای عالی معماری و شهرسازی این روستای تاریخی که مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی در جوار آن قرار دارد، به‌عنوان یک محدوده منفصل شهری به شهرداری مشهد واگذار شد. هم‌اکنون توس زیر نظر شهرداری منطقه ۱۲ مشهد اداره می‌شود.
خراسان رضوی حدود ۱۷۰۰ اثر، بنا، محوطه و تپه تاریخی و میراث معنوی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران دارد.