مقوله ایثار و شهادت ارمغانی است که از رشادتهای ایثارگران و جانفشانی شهدای عزیز به جای مانده است، حفظ و ترویج این ارزش وظیفه­ای دینی محسوب و ضامن امنیت ملی است از اهداف دفتر امور ایثارگران وزارت میراث­فرهنگی، گردشگری و صنایع­دستی نهادینه­سازی برنامه­های ایثار و شهادت می­باشد که باعث پویایی جامعه و حراست از ارزشهاست. تحلیل برنامه­های ایثار و شهادت گامی در راستای تحقق این هدف متعالی می­باشد.

شهید، یعنی انسانی که در راه آرمان­های معنوی کشته می­شود و جان خود را -که سرمایه‌ی اصلی هر انسانی است- برای هدف و مقصدی الهی صرف می­کند و خدای متعال هم در پاسخ به این ایثار و گذشت بزرگ؛ حضور، یاد و فکر او را در ملّتش تداوم می­بخشد تا آرمانش زنده و پویا بماند. این خاصیت کشته­شدن در راه خداست.

شهادت را می­توان مرگ انسان­های زیرک و هوشیار دانست که نمیگذارند این جان، رایگان از دستشان برود و در مقابل چیزی عایدشان نشود. چرا که آن سرمایه‌ی اصلی بشریت است.ابهت و اقتدار معنوی امروز نظام اسلامی و ملت مسلمان در دنیا ناشی از همین شهادت­ها است. شهادت قدرت بر گذشت یک چیز عظیمی است که توان هر فرد گنجایش و ظرفیت پذیرش این عظمت را ندارد. ­­رنگ و بوی سخن آنان رنگ و بوی سخن عرفای واصل است در حالی که آن مطالب را از زبان هیچکس نشنیدند، جایی ندیدند و نخواندند بلکه جوشش درونشان است و شکوفایی گل وجود بنی‌آدم.

شهادت یک پدیده فوق‌العاده است؛ چون همه خیرات و کارهای نیک یک انسان کار خود اوست؛ ولی شهادت محصولی از تلاش دست‌جمعی مجموعه­ای از انسان­ها است که یک نفر شهید می­شود و هرچه انسان به این پدیده نزدیک­تر می­شود، عظمت آن بیشتر می­گردد. تا جایی که عظمت این پدیده قابل احاطه فکری نیست. هر ملتی که متّکی به شهادت شد برای همیشه سربلند است و هیچ قدرتی بر این ملت پیروز نخواهد شد.

شهادت و مرگ انتقال از حیاتی به‌ حیات‌ دیگر و ورود به عـالم‌ جـدیدی‌ است عالی‌تر و گسترده‌تر؛ حیات برزخی‌ یا‌ جهان پس از مرگ و مراحل مختلف آن از مـهمترین آمـوزه‌های دینی است. عدم اطلاعات یکسان از کیفیت حیات برزخی، منشا اختلاف بین اندیشمندان اسلام است. اما مبرهن است که بدون راهنمایی وحی مسائل آن برای انسان غیرقابل دسترسی است و بهترین منبع برای شناسایی و کـشف ابعـاد و زوایـای آن قرآن و روایات است. تبیین حیات شهداء در عالم برزخ با استناد به آیات و روایات و بررسی این امر که مراد از حیات در عالم برزخ چیست؟ حیات شهداء در این عالم چگونه است؟ آیا منظور از حیات برزخی شهداء، ارواح در عالم پس از مرگ است و یا حیات جسمانی و مادی؟ دغدغه­ی امروزه ذهنی مخاطب می­باشد. با بررسی آیات و روایات این نتیجه حاصل گردید که منظور از حیات شهید، حیات برزخی است که ارواح در عالم برزخ نزد خداوند زنده‌اند و روحشان از نعم الهی بهره­مند.  

با توجه ‎به اهمیت الگوپذیری از شهدا، زنده نگاه‌داشتن نام و یاد آن‎ها و نقش خاص آن بزرگ‎مردان در پیشبرد اهداف تربیتی، ضرورتی آشکار است. مطالعه زیست‎نامه‎های شهدا و ایثارگران درمجموع و در اکثر مخاطبان، نوعی ربایش نسبت به آنها و نیز آرمان‌های شهدا بوده و در برخی از آنان نیز، موجب تصمیم‎گیری قاطع و انجام کنش‎های متناسب با آرمان‎های تربیتی یادشده، گردیده است؛ اما در لایه‎های ذهنیِ درصد کمتری از مخاطبان، نوعی رانش نسبت به مطالعه زیست‎نامه‎ها ایجاد شده است که این امر در مورد زیست‎نامه‎هایی که ازلحاظ فنون ساختاری و نگارشی داستان‎نویسی و خاطره‎نویسی قوی نبودند؛ حساسیت لازم را در کیفیت و کمیت محتواها نداشتند و یا سعی غیرمنطقی در قهرمان سازی داشتند، مشهود است.

‏النهایه؛ شهادت مرگی است، انتخاب­شده، مرگی که انسان به سوی آن می‌رود نه آنکه به سوی انسان بیاید و اهمیت و ارزش شهید و شهادت نیز از همین جا سرچشمه می‌گیرد.                                                                   

          حمید زارع بهتاش

                                                                                                مشاور وزیر در امور ایثارگران