شعار سال جهش تولید
شعار سال جهش تولید
جستجو
گردشگری مجازی  /  بانک اطلاعاتی استان‌ها  /  جزئیات استان
صفحه اصلی

استان : تهران

  • معرفی استان
  • معرفی جاذبه های تاریخی-فرهنگی
  • معرفی جاذبه های طبیعی
  • آداب و رسوم
  • مشاهیر
  • صنایع دستی
  • سوغات
  • خدمات گردشگری

معرفی استان :

استان تهران با 18909 كيلومترمربع مساحت و 2/1 درصد مساحت كل كشور ايران از آن جهت از ديگر استانهاي كشور متمايز است كه به عنوان مركزيت سياسي جمهوري اسلامي ايران در آن مستقر است. ولي استان و شهر تهران برخلاف آنچه كه تصور مي‌شود علاوه بر محوريت سياسي كه ويژگي آن محسوب مي‌شود داراي ابعاد مختلفي همچون ساير استانهاي ايران و همه شهرها و استانهاي كشورهاي دنيا است. استاني با 13 شهرستان شهريار، رباط‌ كريم، كرج، ساوجبلاغ، نظرآباد، ورامين، اسلامشهر، شميرانات، ري، دماوند، فيروزكوه، پاكدشت و تهران و 43 شهر و 1358 آبادي داراي سكنه را از دو جنبه بايد شناخت. تهران قديم كه پشتوانه و هويت فرهنگي مردم و ساكنان آن است و تهران جديد كه ويژگيهاي خاص اعم از مثبت و منفي خود را در ميان ساير استانهاي كشور دارد.

تهران:

تهران پایتخت ایران به عنوان پر جمعیت‌ترین شهر كشور، از نظر مساحت شهرنشینی نه تنها در ایران بلكه در دنیا جزو بزرگترین شهرها می‌با‌شد كه از آن به عنوان ابر شهر ياد می‌كنند.

کشاورزی :

تهران را از نظرموقعیت طبیعی و كشاورزی می توان به دو ناحیه تقسیم بندی كرد:
  • ناحیه كوهستانی معتدل: این ناحیه در بر گیرنده نواحی شمالی استان مانند بخش های فیروز كوه، دماوند، لواسانات، رودبار قصران، طالقان و بخش هایی از شمال ساوجبلاغ است كه به علت ناهمواری های شدید سطح زمین، وضعیت نامساعد جوی و اقلیم سرد، مردم این ناحیه، بیشتر به فعالیت های باغداری و دامداری می پردازند و سیب، گوجه سبز، گیلاس، زردآلو و هلو از مهم ترین محصولات این ناحیه به شمار می رود.
  • دشت ها و كوهپایه های جنوبی البرز: این ناحیه شامل ورامین، ری، شهریار، رباط كریم، اشتهارد و بخش های مركزی و جنوبی ساوجبلاغ است. به جز نواحی نزدیك شوره زار، بقیه زمین های این ناحیه برای كشاورزی مساعد است.
    محصولات عمده این ناحیه گندم، جو، یونجه، ذرت علوفه ای، گوجه فرنگی، خیار، انواع سبزی، سیب زمینی، گیاهان علوفه ای، انگور، چغندر قند و پنبه است. از نواحی مهم كشاورزی استان تهران می توان به رودبار قصران در شمال شرقی تهران كه اراضی حاصل خیز و باغ های فراوان دارد، اشاره كرد. لواسانات در غرب شهرستان دماوند از دیگر نواحی كشاورزی تهران با زمین های حاصلخیز است. در شهرستان كرج محصولاتی چون چغندر، میوه و فرآورده های دامی تولید می شود.

دامداری :

دره ها و دامنه های البرز با مراتع سرسبز و غنی، از موقعیت مناسبی برای دامداری برخوردار است. در سطح استان، دامداری هم در دشت ها و هم در نواحی كوهستانی و كوهپایه ای رواج دارد. سهم دامداری در اقتصاد استان ناچیز است.

معادن:

از معدن های كل كشور نیز 4/15 در صد آن در محدوده استان تهران قرار دارد. این معادن را می توان به گروه های زیر تقسیم كرد:
  • معادن فلزی:شامل مس، سرب، مولیبدن، منگنز و آهن است. تقریبا" همه منگنز استخراجی كشور از معادن منگنز استان تهران به دست می آید كه در جنوب و جنوب غربی آن قرار دارد.
  • معادن غیر فلزی: در برگیرنده ذخایر سنگ آهك و دولومیت است.
  • معادن خاك نسوز:شامل كائولن (خاك چینی) است و 51 درصد تولید كل كشور از این استان استخراج می شود. معدن های سنگ گچ استان نیز دارای ذخایر بزرگی است. معادن نیتونیت و خاك صنعتی در بخش های شرقی و جنوب شرقی استان كشف شده است.

صنایع :

استان تهران یكی از كانون های عمده صنایع كشور است. توسعه این صنایع بیشتر در امتداد راه های ورودی به تهران به ویژه در مسیر تهران- كرج، تهران – ساوه و تهران- قم متمركز است. صنایع استان را بر حسب نوع تولید می توان به گروه های زیر تقسیم كرد:
  • صنایع غذایی :شامل كارخانه كان سازی، روغن نباتی، لبنیات پاستوریزه، فرآورده های گوشتی، تصفیه قند، بیسكویت سازی، نان ماشینی، نوشابه سازی، كنسرو و مرباسازی است.
  • صنایع نساجی و چرم :شامل ریسندگی و بافندگی پنبه ای و پشم، تریكو، كف پوش، فرش ماشینی، موكت، پتو، حوله، تهیه انواع پوشاك، كفش، چرم، كیف و چمدان كه به تازگی تولیدات برزنت و الیاف نیز جزء این رشته از صنایع درآمده است.
  • صنایع كانی و غیر فلزی :این رشته از صنایع، مصالح ساختمانی و لوازم یهداشتی خانه ها و شیشه تهیه و تولید می كنند.
  • صنایع فلزی :این رشته از صنایع، انواع خودرو، لوازم خانگی مانند بخاری، كولر، اجاق گاز، یخچال، ماشین لباس شویی و نیز مخازن تحت فشار، لوله پروفیل، پنجره و بسیاری دیگر از فرآواده های فلزی را تولید می كنند و در غرب تهران در دو سوی مسیر تهران- كرج و شرق تهران، به سوی جاده تهران -آب علی قرار دارند.
  • صنایع سلولزی :شامل موسسه هایی است كه به تولید كاغذ مقوا، كارتن، كیسه و پاكت كاغذی، كاغذهای بهداشتی و تولیدات چوبی مانند نئوپان، فیبر، كبریت اشتغال دارند.
  • صنایع شیمیایی و دارویی :شامل كارخانه ها و كارگاه هایی است كه به تولید دارو، مواد بهداشتی، مواد ضد عفونی كننده، لاستیك و پلاستیك، رنگ های ساختمانی و صنعتی، پاك كننده های جامد و مایع، فرآورده های نفتی، روغن موتور، و سموم دفع آفات نباتی می پردازند.
  • صنایع برق و الكترونیك :شامل موسسه هایی است كه به تولید و مونتاژ وسایل برقی و الكتریكی، كابل، باتری و لامپ می پردازند.

صنعت و معدن در استان تهران :

  • صنایع غذایی :شامل کارخانه قندسازی، روغن نباتی، لبنیات پاستوریزه، فرآورده های گوشتی، تصفیه قند، بیسکویت سازی، نان ماشینی، نوشابه سازی، کنسرو و مرباسازی است.
  • صنایع نساجی و چرم :شامل ریسندگی و بافندگی پنبه ای و پشم، تریکو، کف پوش ، فرش ماشینی، موکت، پتو، حوله ، تهیه انواع پوشاک، کفش، چرم، کیف و چمدان که به تازگی تولیدات برزنت و الیاف نیز جزء این رشته از صنایع در آمده است.
  • صنایع كانی و غیر فلزی :این رشته از صنایع، مصالح ساختمانی و لوازم بهداشتی خانه ها و شیشه تهیه و تولید می کنند.
  • صنایع فلزی :این رشته از صنایع ، اتومبیل و مینی بوس، وانت، لوازم خانگی مانند بخاری، کولر، اجاق گاز، یخچال، ماشین لباسشویی و نیز مخازن تحت فشار، لوله پروفیل، پنجره و بسیاری دیگر از فرآورده های فلزی را تولید می کنند و در غرب تهران در دو سوی مسیر تهران –کرج و شرق تهران، به سوی جاده تهران-آب علی قرار دارند.
  • صنایع سلولزی :شامل موسسه هایی است که به تولید کاغذ، مقوا، کارتن، کیسه و پاکت کاغذی، کاغذهای بهداشتی و تولیدات چوبی مانند نئوپان، فیبر، کبریت و مواد اشتغال دارند.
  • صنایع شیمیایی و دارویی :شامل کارخانه ها و کارگاه هایی است که به تولید دارو، مواد بهداشتی، مواد ضدعفونی کننده، لاستیک و پلاستیک، رنگ های ساختمانی و صنعتی، پاک کننده های جامد و مایع، فرآورده های نفتی، روغن موتور، و سموم دفع آفات نباتی می پردازند.
  • صنایع برق و الكترونیك :شامل موسسه هایی است که به مونتاژ وسایل برقی و الکتریکی، تولید کابل، باتری و لامپ می پردازند.

ناهمواری ها :

استان تهران در جنوب مركز رشته كوه های البرز كه در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی– شرقی كشیده شده، قرار دارد. رشته كوه البرز به سه دیواره تقسیم می شود:
  • دیواره شمالی: ارتفاعات محدودی از این دیواره در استان تهران و بقیه آن در استان مازندران قرار دارد.
  • دیواره میانی: حد شمال استان را تشكیل می دهد و مرتفع ترین قسمت رشته كوه های البرز مركزی است. كوه دماوند و قله آن به ارتفاع 5671 متر در این قسمت قرار دارد. قله دماوند نهمین قله مرتفع دنیا به شمار می رود. این دیواره عظیم كوهستانی به صورت كوه های (كندوان) و پس از آن كوه های (طالقان) در شمال غربی استان، تا محل اتصال رود (الموت) به (طالقان رود)، ادامه می یابد. در شمال شرقی نیز این دیواره با نام رشته ارتفاعات فیروزه كوه و سواد كوه تا دره رود فیروزه كوه (شعبه اصلی حبله رود) كه از جنوب دامنه شرقی آن می گذرد، امتداد می یابد. در شرق دره فیروزه كوه كه پس از دریافت شعباتی حبله رود نامیده می شود، ارتفاعات (شهمیرزاد) شروع می شود.
  • دیواره جنوبی: سومین بخش ار ارتفاعات مركزی است كه رودخانه جاجرود و كرج آن را بریده و به سه قسمت جدا از هم تقسیم نموده است. این سه قسمت عبارتند از :
    • كوه های لواسانات كه بین دره های رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره (رود لار) محدودند.
    • دنباله این كوه ها در شرق جاده آب علی به نام قره داغ و دماوند تا دره حبله رود امتداد یافته اند.
    • كوه های شمیرانات كه بین سرچشمه های جاجرود و كرج قرار دارند و بلندترین نقطه آنها توچال با ارتفاع 3942 می باشد.
    علاوه بر این سه دیواره كوهستانی، در جنوب و شرق دشت تهران كوه هایی با ارتفاع كم وجود دارند كه مهمترین آنها كوه های حسین آباد و نمك در جنوب و بی بی شهربانو و القادر در جنوب شرقی و ارتفاعات قصر فیروزه در شرق است.

آب و هوا:

در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شكل گرفته است. سه عامل جغرافیایی در ساخت كلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند:

كویر یا دشت كویر:

مناطق خشك مانند دشت قزوین، كویر قم و مناطق خشك استان سمنان كه مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیر گذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشكی هوا، همراه با گرد و غبار می شوند.

رشته كوه های البرز:

ین رشته كوه ها موجب تعدیل آب و هوا می شود.

بادهای مرطوب و باران زای غربی:

این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش كویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمی كنند.

استان تهران را می توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم كرد:

  • اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه جنوبی، بلندی های البرز مركزی در ارتفاع بالای3000 متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستان های بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است.
  • اقلیم كوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستاهایی به نسبت طولانی است. آب علی، فیروزه كوه، دماوند، گلندوك، سد امیر كبیر و دره طالقان در این اقلیم قرار دارند.
  • اقلیم نیمه خشك و خشك: با زمستان های كوتاه و تابستان های گرم، در ارتفاعات كم تر از 1000 متر واقع شده است. هر چه ارتفاع كاهش می یابد، خشكی محیط بیشتر می شود. ورامین ،شهریار و جنوب شهرستان كرج در این اقلیم قرار گرفته اند.
    هوای تهران در مناطق كوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.

مذهب :

منطقه تاریخی ری به علت موقعیت خاص جغرافیایی، محل برخورد اندیشه ها و عقاید و باورهای گوناگون مذهبی بوده است، زیرا با قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم که شرقی ترین تا غربی ترین نقطه جهان آن روزگار را به هم پیوند می داد، هر نوع دیانتی از این دیار گذر می کرد و در نتیجه، ناآشنایی و بیگانگی پدید نمی آمد. آثار پیدا شده از عهد قدیم در ری و پهنه تهران بزرگ و نیز نوشته های مورخان گذشته نشان دهنده اعتقادات مزداپرستی و زردتشتی گری ساکنان منطقه و آداب و رسوم رایج در میان آنها است. یهودیان بسیاری به دلیل اجتماعی و اقتصادی و نیز به سبب قرار گرفتن ری در مسیر راه ابریشم در این شهر سکونت داشته و دارای کنیسه ها و محلات و دکان های خاص خود بوند. همچنین نشانه هایی از سکونت مسیحیان و به احتمال نسطوریان در منطقه موجود است. با ظهور اسلام و فتح ری در سال 22 ه.ق اندک اندک مردم منطقه به دیانت اسلام گرایش یافتند و از همان آغاز با پیدایش فرق و مذاهب گوناگون در اسلام، شیعه و سنی در کنار هم زندگی کرده اند. مذهب منطقه تاریخی ری به علت موقعیت خاص جغرافیایی، محل برخورد اندیشه ها و عقاید و باورهای گوناگون مذهبی بوده است، زیرا با قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم که شرقی ترین تا غربی ترین نقطه جهان آن روزگار را به هم پیوند می داد، هر نوع دیانتی از این دیار گذر می کرد و در نتیجه، ناآشنایی و بیگانگی پدید نمی آمد. آثار پیدا شده از عهد قدیم در ری و پهنه تهران بزرگ و نیز نوشته های مورخان گذشته نشان دهنده اعتقادات مزداپرستی و زردتشتی گری ساکنان منطقه و آداب و رسوم رایج در میان آنها است. یهودیان بسیاری به دلیل اجتماعی و اقتصادی و نیز به سبب قرار گرفتن ری در مسیر راه ابریشم در این شهر سکونت داشته و دارای کنیسه ها و محلات و دکان های خاص خود بوند. همچنین نشانه هایی از سکونت مسیحیان و به احتمال نسطوریان در منطقه موجود است. با ظهور اسلام و فتح ری در سال 22 ه.ق اندک اندک مردم منطقه به دیانت اسلام گرایش یافتند و از همان آغاز با پیدایش فرق و مذاهب گوناگون در اسلام، شیعه و سنی در کنار هم زندگی کرده اند.

نژاد :

تمدن هایی که در حوزه استان تهران از دیرباز وجود داشته اند نشانه هایی از سکونت و پیدایش تمدن های این منطقه رانشان می دهند. در این میان «چشمه علی» ری که مربوط به 6200 سال قبل است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. گروهی که بیش از 6000 سال پیش در این حوزه ساکن بودند از اولین اقوام و نژادهای بومی منطقه محسوب می شوند. تمدنی که توسط این اقوام در چشمه علی ری متولد شد و رشد کرد بسیار قدرتمند بود و با نفوذ به خارج از حوزه چشمه علی مانند ساکنان تپه سیلک، قره تپه شهریار، موشلان تپه اسماعیل آباد، تپه حصار دامغان و تپه آنو و نمازگاه در ترکستان و شرق ایران تا بلوچستان، کم کم توانست بر دیگر اقوام تاثیر گذارد و آنها را جذب قدرت و عظمت خود نماید. این گروه از ساکنان اولیه و اصلی استان تهران به شمار می روند که بعدها به شکل های گوناگون در تپه دروس، قیطریه و بسیاری از نقاط استان تهران پراکنده شدند.

پیشینه تاریخی تهران و حومه ( کرج– ورامین– دماوند– ری)

منطقه تهران که در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته از زمانهای دور و ادوار پیش از تاریخ منطقه های مسکونی بوده و ردپای فرهنگ های پیش از تاریخی را در گوشه و کنار آن می توان سراغ گرفت. بررسیها و کاوشهای باستانشناسی از یک سده قبل تا به امروز بسیاری از مراکز فرهنگی در دشت تهران را مشخص و معلوم ساخته و نشان می دهد که این دشت حداقل از نیمه دوم هزاره دوم (عصر آهن) تا به امروز مسکونی بوده است. از زمانی که شهر تهران در سال 1200 هـ.ق توسط آقامحمدخان قاجار به پایتختی ایران برگزیده شد تا به امروز حوادث بی شماری را به خود دیده است. تاریخ افسانهای تهران به «شیث بنآدم» و «هوشنگ پیشدادی» می رسد. در عهد ساسانیان کیش زرتشت در ری رواج یافت و چندین آتشگاه بزرگ در شمال و جنوب تهران ایجاد شد. آتشگاه نخستین قصران در فاصله 30 کیلومتری مرکز تهران رو به روی یکی از ارتفاعات کوه توچال قرار داشت. در فرهنگ آنندراج آمده است: «شهر تهران در قسمت جنوبی شهر حالیه تهران بنا شده و خانه های پستی داشتند که شبیه به غار ولی به تدریج از طرف شمال توسعه یافت و منازل را بیشتر به سرچشمه قنوات نزدیک کرده اند. در کتاب «تهران عصر ناصری» آمده است: تهران قبل از قرن شش هـ.ق یکی از روستاهای ناچیز و کم اهمیت بود و شهر ری که تقریباً در شش کیلومتری تهران قرار داشت، کانون عظیم تمدن و فرهنگ قدیم این خطه به شمار می رفت. تا این که با هجوم ویرانگر مغول، جنگهای داخلی، کشمکشهای مذهبی و تفرقه اندازی های فرقه های مذهبی ری رو به ویرانی نهاد. در کتاب «عجایب البلدان» آمده است: تهران قریه ای است معظم و ولایت ری دارای باغات زیاد به اشجار و ثمرات خوب و فراوان و سکنه در خانه های سرداب مانند به سر میبرند که هر قدر محصور بودنشان امتداد یابد به سبب کثرت آذوقه که از فرط احتیاط ذخیره کرده اند آسوده اند و دائماً به سلطان عصر یاغی و با عساکر او در کارزار و زد و خوردند، مالیات خود را به مسکوک نمی پردازند، بلکه در عوض نقود رایج خروس و مرغ می پردازند. تا حمله مغول، هنوز هم تهران به صورت قریه ای نه چندان معتبر باقی مانده بود و مانند دیگر قراء ری، زیر نظر خوارزمشاهیان اداره می شد. «یاقوت حموی» سیاح بزرگ عرب هنگام فرار از دست مغولان در سال 617 هـ.ق از این قریه یاد کرده است. با سکونت اهالی ری پس از زلزله های متناوب و نیز حمله مغولان، تهران به تدریج از شکل روستا بیرون آمد و به شهرکی تبدیل شد که دارای چهار امامزاده و چند بقعه متبرکه بود. به عنوان اولین امامزاده های تهران باید از امامزاده زید، یحیی، اسماعیل و سیدنصرالدین نام برد. در این دوره کشاورزی و باغداری توسعه پیدا کرد و این امر نظر مهاجمان و ساکنان روستاهای اطراف تهران را به خود جلب کرد. این وضع تا پایان دوره های ترکمانان و اوایل صفویه دوام یافت.

ری:

ری یکی از نقاط باستانی ایران با آثاری از هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد است. درباره پیدایش شهر باستانی ری، مانند دیگر شهرهای باستانی، افسانه های متفاوتی وجود دارد. بنای آن گاه به شیث بینآدم(ابوالبشر) نسبت داده میشود که منوچهر آن را از نو ساخته است و گاه به هوشنگ پسرکیومرث.
واژه ری به صورت (RAGHA) در وندیداد، فرگود اول، یسنا 19، پاره 18 و (RAGA) در سنگ نبشته بیستون و به صورت (RHAGOE)، (RAGAU)، (RHAGA)، (RHAGEIA)، (RAGES) راگس و راجس و (RAI) سریانی، (RE) ارمنی، و بصورت (RAI)، (RAGH) پهلوی آمده است. در کتاب عهده عتیق کتاب دوم پادشاهان، باب 17، بند 6 و باب 18، بند 11 از ری یاد شده است و نیز نام ری در آثار یونانی و لاتین و سنگ نبشته های باستانی (کتیبه داریوش بزرگ) بر جای مانده است. نام ری از دوره ساسانیان به بعد بر این شهر گذاشته شد و مردم با آمدن سپاهیان اسلام به دین اسلام گرویدند. در دوره اسلامی ری پناهنگاه فرمانداران بنیامیه بود. بر پایه اسناد و مدارک تاریخی، با آن که شهر ری بر اثر زلزله هایی چند (چون زلزله 236 ق/ 850 یا 851 م) ویران شد و یورش ترکان نیز بر آن آسیب های فراوان وارد آورد، همچنان پایدار ماند. ری در سال 617 هـ.ق مورد حمله وحشیانه مغولان قرار گرفت و علاوه بر قتل عام مردم بناهای آن نیز با خاک یکسان شد. ری اندکی بعد از آن دوباره رو به آبادانی گذاشت و بار دیگر در سال 786 هـ.ق به وسیله سپاهیان تیمور به ویرانهای بدل شد و از آن به بعد روی آبادانی به خود ندید.

ورامین:

علاوه بر تپه ها و محوطه های تاریخی مربوط به قرون پیش از میلاد، آثار فراوانی از قرون هفتم و هشتم هـ.ق در این شهرستان دیده می شود. آبادانی ورامین پس از ویرانی ری توسط مغولان و تیموریان شروع شد. مردم ری پس از خرابی این شهر به ورامین نقل مکان کردند. این شهر همواره یکی از مراکز تجمع شیعیان بوده است. ورامین امروزه یکی از شهرهای بزرگ استان تهران به شمار می رود و به عنوان یکی از شهرکهای اقماری مطرح بوده است.

کرج:

این شهرستان در غرب شهر تهران قرار گرفته و دارای آثار تاریخی بسیار است. آبادانی و توسعه کرج در دوره قاجار و پس از آن صورت گرفت. کاخ سلیمانیه نیز به دستور فتحعلی شاه در آنجا ساخته شد.

دماوند:

در کتیبه شاپور و کتیبه پایکولی از زمان نرسی(293-302 م) از ساتراپ های دماوند نام برده شده است. چند دهه قبل نزدیک شهر دماوند دو ظرف سفالین قرمز رنگ بدون پایه به طور اتفاقی به دست آمد، قسمتی از ظرف به شکل سر گوزن بود و نیز در همین مکان دو سکه از فرهاد دوم(138 پ.م) و مهرداد دوم(88-123 پ.م) اشکانی کشف شد. همچنین روی یک مهر ساسانی که در دماوند کشف شد، نام دمباوند حک شده است. این مهر اکنون در موزه کلکته نگهداری میشود. در متون اسلامی نیز نام این محل به صورت دنباوند آمده است. شاهنامه فردوسی را میتوان در شمار اسناد قدیمی که از دماوند نام برده است، به شمار آورد. فردوسی بارها از این شهر در شاهنامه نام برده و کوه دماوند را آشیانه سیمرغ، آموزنده زال پدر رستم دانسته است. دماوند در سال 30هـ.ق در زمان خلافت عثمان به دست مسلمانان فتح شد. استان تهران با وسعتي حدود 18814 كيلومتر مربع بين 34 تا 36.5 درجه عرض شمالي و 50 تا 53 درجه طول شرقي واقع شده است. اين استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مركزي، از غرب به قزوين و از شرق به استان سمنان محدود است. جمعيت اين استان در سال 85 بيش از 13 ميليون نفر بوده كه حدود 19 درصد جمعيت كل كشور را به خود اختصاص داده است.

معرفی جاذبه های تاریخی-فرهنگی :

امامزاده عبدالعظيم حسني

نسب حضرت عبدالعظيم حسني ( ع ) به واسطه و با چهار پشت، به امام حسن مجتبي ( ع ) مي رسد. بناي اصلي و نخستين بقعه يعني حرم آن، در نيمه دوم قرن سوم هجري توسط محمد پسر زيد داعي علوي، تعمير اساسي شد. درگاه اصلي ورودي بنا که در سمت شمال قرار دارد بار اول در زمان پادشاهان آل بويه و سپس در دوره قاجار به ياري مجدالملک کامل شد. گورستان حضرت عبدالعظيم حسني با مقابر، صحن ها و مجموعه هاي خصوصي اطراف حرم، اعتبار ويژه اي دارد. احترام و تقدس ويژه اي که مردم براي حضرت قائل بوده اند، موجب خاکسپاري بسياري از شخصيت هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي در اين گورستان شده است. ناصرالدين شاه، قاآني شيرازي، قائم مقام فراهاني، بديع الزمان فروزانفر، آيت اله کاشاني، علامه محمد قزويني، حسينعلي ميرزا نصرت السلطنه، ستارخان ، گروهي از دراويش نعمت الهي و فرزندان آيت اله بهبهاني در اين گورستان آرميده اند. از آثار تاريخي اين مجموعه سر در آجري دوران سلجوقي است و نيز صندوقي از چوب عود، گردو با کتيبه هايي به خط نسخ و ثلث برجسته که به سال 725 هـ . ق تعلق دارد. پوشش زيرين گنبد با طاق ضربي مدور در زمان شاه تهماسب تغيير يافت و پوشش خارجي آن در سال 1270 هـ . ق به دستور ناصرالدين شاه با خشت هاي مسي زرين تزيين شد. ضلع جنوبي مقبره ناصرالدين شاه به وسيله يک در کوچک اختصاصي به حرم امامزاده حمزه راه دارد. بقعه امامزاده طاهر نيز در سمت شرقي صحن بزرگ واقع است. مهم ترين صحن و ايوان حرم، صحن و ايوان بسيار وسيع آستانه است که در شمال حرم واقع، و به دستور ناصرالدين شاه ساخته شده است. ايوان جنوبي حرم نيز در سال 944هـ . ق به فرمان شاه تهماسب صفوي ساخته و در دوره قاجار آينه کاري و تزئين شد.

امامزاده عبدالله آيين ورزان

در کيلومتر هفت جاده تهران – فيروزکوه بقعه امامزاده عبدالله فرزند امام جعفر صادق (ع ) واقع شده و به امامزاده «عبدالله افتح» شهرت دارد. در بناي بقعه، کتيبه اي موجود نيست و تنها تاريخ 730 هـ . ق بر روي ضريح چوبي نقش بسته است.

امامزاده عبدالله

بناي اين امامزاده در مسير جاده پيشوا – غياث آباد و در شرق روستاي غياث آباد قرار دارد. بناي اصلي بقعه در ميان بناي جديد الاحداث محصور است. صحن امامزاده شامل يک اتاق است که در جبهه جنوبي دو اتاقک با بدنه و سقف آينه کاري شده ديده مي شود. نـَسَب امامزاده عبدالله طبق تاريخ موجود، با واسطه به حضرت موسي بن جعفر (ع ) مي رسد.

امامزاده عبدالله و عبيدالله دماوند

اين امامزاده از بناهاي بسيار زيباي اواخر قرن هفتم هـ . ق درمنطقه دماوند است. بناي بقعه برجي آرامگاهي است با بدنه مضرس ( منقوش به نقش و نگارهايي به صورت دندانه ها ) و گنبد فيروزه اي رنگ که بر سطح خارجي آن ، مهرهاي گچي مشاهده مي شود. در داخل، کتيبه اي حاوي آيات قرآن کريم وجود دارد.

امامزاده قاسم، شميران

امامزاده قاسم درشمال شميران و در روستاي قديمي« دژ عليا» واقع است. بناي اصلي امامزاده برجي هشت ضلعي است که هر ضلع آن از داخل 25/ 2 متر عرض دارد و از آجر ساخته شده است. اين بقعه امروزه داراي صحن، ايوان، رواق و گنبد کاشيکاري است. اصل بناي بقعه را از قرن هفتم هجري دانسته اند. در زمان شاه تهماسب صفوي صندوقي با تاريخ 963 هـ . ق بر روي مرقد نهاده شد. ساختمان اصلي بقعه در زمان فتحعلي شاه قاجار توسعه يافت و ايوان بزرگ فعلي در طرف قبله بنا شد. صندوق امامزاده در سال 963 هـ . ق در سي و سومين سال پادشاهي شاه تهماسب صفوي روي مرقد نصب شد.

امامزاده قاسم وحيديه

اين امامزاده در محله جوقين يکي از محلات شهر وحيديه قرار دارد. بنا به دوره صفويه تعلق دارد و به احتمال زياد ايوان آن در دوره قاجار اضافه شده است. پلان بنا چهار ضلعي است و يک ايوان شرقي دارد که ورودي بنا را در خود جاي داده است. پوشش بقعه به صورت يک گنبد پله اي اجرا شده و پوشش ايوان به صورت طاقي است.

امامزاده موسي

اين بقعه در روستاي خوروين در شمال غربي شهر کرج واقع است. بناي کوچک امامزاده با پلان مربع، از داخل داراي ابعاد تقريبي 444 در 444 سانتي متر است. قطر ديوارها 150 سانتي متر و سقف بنا، گنبدي است.

امامزاده هادي و علي نقي

در مسير کرج – قزوين، نرسيده به شهر هشتگرد و محل «ينگه امام» مقبره امامزاده هادي و علي نقي از اولاد امام موسي کاظم (ع)، به چشم مي خورد. بناي اين امامزاده نزديک کاروانسراي ينگه و تپه بزرگ تاريخي واقع است. اين بنا از دو قسمت يعني ايوان شمالي در جلو و حرم اصلي در پشت آن تشکيل شده است. اين بنا از آثار دوره صفويه به شمار مي رود. درباره اين بقعه در سفرنامه ميرزا حسين فراهاني چنين آمده است: گويند دو نفر از اولادان حضرت موسي بن جعفر در اينجا مدفون هستند.

امامزاده هارون بن موسي

بقعه امامزاده هارون بن موسي در تکيه جوستان از توابع طالقان قرار دارد. بقعه و گنبد اين بنا از سنگ و گچ ساخته شده است. بناي امامزاده بسيار شکيل و زيباست و اهالي جوستان و روستاهاي اطراف احترام ويژه اي براي آن قايل هستند. در امامزاده هارون کتيبه اي سنگي به طول 90 و عرض 33 سانتي متر، حاوي فرمان شاه تهماسب صفوي به خط ثلث موجود است. در اين فرمان شاه تهماسب صفوي «به سبب عجز سکنه ي متوطنه (ساکن) و عدم استطاعت مالي مردم طالقان» آنها را از دادن ماليات معاف نموده است.

امامزاده يحيي، ورامين

بناي امامزاده يحيي درجنوب شرقي شهرستان ورامين و در محله اي معروف به کهنه گاه قرار دارد. تاريخ بناي امامزاده يحيي، ماه محرم سال 707 هـ . ق است. سبک معماري مقبره شباهت زيادي به مسجد جامع و برج علاءالدين دارد. ورودي بنا در جهت شمال، داراي حياط وسيعي است که از آن به عنوان گورستان استفاده شده است.بناي امامزاده يحيي يکي از چند اثر تاريخي دوره مغول است که هنوز در ورامين بر جاي مانده و با گنبد زيباي آجري در محوطه گورستان محصور است. اين بقعه، محراب کاشيکاري بسيار نفيسي به تاريخ 663 هـ . ق اثر «علي بن محمد ابي طاهر» را در خود جاي داده بود که اکنون در موزه «متروپوليتن» نيويورک نگهداري مي شود. روي مزار، سنگ قبري به شکل محراب با تاريخ 750 هـ . ق وجود داشت که اکنون در موزه آرميتاژ روسيه جاي دارد. شجره نامه اي موجود است که نسب امامزاده را به امام حسن (ع) مي رساند.

امامزاده يحيي، تهران

بقعه امامزاده يحيي در انتهاي محله «عودلاجان» نرسيده به خيابان ري در کوچه اي به نام امامزاده يحيي قرار دارد. به عقيده گروهي از پژوهندگان، اين بقعه مدفن حضرت يحيي از اولاد امام زين العابدين (ع) است، اما روي صندوق قبر بقعه، نام يحيي بن زيد فرزند امام حسن مجتبي (ع) آمده است. بناي اصلي امامزاده متشکل از برج خشتي هشت ضلعي احتمالاً به قرن هفتم هجري تعلق داشت و داراي گنبد هرمي شکل 12 ضلعي بود. اين بنا در سال 1318 تخريب شد و بناي فعلي در سال 1320 شمسي در همان محلي ساخته شد. صندوق منبت عتيقه بقعه، چنانکه در کتيبه آن اشاره شده است، به دستور «ملک شاه غازي» در سال 895 هـ . ق به وسيله دو برادر به نام هاي استاد حسين و استاد محمد لواساني ساخته شد.

امامزاده اسماعیل

امامزاده اسماعیل درخیابان شهید مصطفی خمینی، نزدیک میدان «سید اسماعیل» قرار دارد و منسوب به اسماعیل از اعقاب امام علی النقی (ع) است. یک سوی این بقعه به واسطه بازار سرپوشیده به خیابان اصلی بازار تهران راه می یابد. این مکان تاریخی شامل میدان، آب انبار، مسجد- مدرسه فیلسوف الدوله و بازار سید اسماعیل است. طبق کتیبه موجود، قدمت درِ چوبی بقعه به سال 886 هـ . ق یعنی دوره آق قویونلو می رسد و ظاهراً قدیمی ترین سند بر جای مانده برای قدمت شهر تهران است. کاشی های زرین فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم هـ . ق و مناره های موجود در این بقعه از قرن سیزدهم هـ . ق باقی مانده است.

امامزاده احمد و محمود

در حوزه ماهدشت کرج، خیابانی خاکی وجود دارد که به تپه ای باستانی و بنای آرامگاهی خشتی منتهی می شود. بنای امامزاده احمد و محمود بر تپه ای با ارتفاع حدود سه متر بنا شده و از فاصله دور در میان دشتِ مسطح، نمایان است. مصالح به کار رفته در این بنا فقط خشت و گل است و بنا به صورت چند ضلعی و با گنبد ضربی برپا شده است. در کنار امامزاده دو تپه باستانی وجود دارد که تنوع و فراوانی سفال های پراکنده در آنجا حکایت از اهمیت آنها دارد. سفال های جمع آوری شده از سطح تپه ها، قدمت آنها را به قرون هفتم تا نهم می رساند.

امامزاده ام کبری و ام صغری

این بنا هم اکنون در داخل شهر اشتهارد با گنبد بلند کاشیکاری شده نمایان است. ساقه گنبد از دو قسمت تشکیل شده: قسمت زیرین گنبد با اشکال لوزی مزین شده و بقیه ساقه آن که قاعده گنبد را تشکیل می دهد، آجری است. این بنا را می توان به دوره صفویه نسبت داد که بعد از آن در دوره های مختلف مورد مرمت قرار گرفته است.

امامزاده جعفر، پیشوا

بنای مرتفع و مجلل این امامزاده، یادگار دوره صفویه است. گنبد کاشیکاری و صحن وسیع این امامزاده در داخل شهر پیشوا خودنمایی می کند. کتیبه ایوان حکایت از تعمیر و الحاق آن به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال 1227 هـ . ق دارد.

امامزاده جعفر، هشتگرد

این بنا درداخل شهر هشتگرد واقع شده و گرداگرد آن را دیواری احاطه کرده است. قدیمی ترین و اساسی ترین بخش این بنا حرم آن است. داخل بقعه فاقد هرگونه تزئین یا نوشته و کتیبه است.

امامزاده حسن

این بقعه درداخل شهر کرج واقع شده و بنای آن از داخل، به صورت چهارگوش وسیع است که در وسط هر ضلع آن طاق نمایی برپا شده است. نمای خارج نیز به صورت چهارگوش در نهایت سادگی است. براساس کتیبه ای که در داخل ایوان ورودی بنا قرار دارد، ساختمان امامزاده در ربیع الاول سال 906 هـ . ق و به فرمان ابوالمظفر شاه تهماسب اول صفوی انجام شده است.

امامزاده داود

این آرامگاه در میان دره های سبز، درشش کیلومتری توچال و 15 کیلومتری فرحزاد واقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنایی سنگی مشتمل بر صحن و طاق نماهای کم عمق در اطراف و حرم و ایوان کوچکی در جنوب آن تشکیل می شد و گنبدی سبز رنگ داشت. وجود درختان بید بسیار کهن حکایت از بناهای قبل از صفویه دارد. نسب امامزاده براساس زیارت نامه بقعه به امام زین العابدین ( ع) می رسد.

امامزاده رحمن و زید

این بقعه درحاشیه جنوب غربی روستای پلنگ آباد اشتهارد قرار دارد و دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است. امامزاده رحمن و امامزاده زید، در این بقعه دفن شده اند. این بقعه که در وسط محوطه بزرگی واقع شده و دارای حصار آجری است، منظره ای جالب و با عظمت دارد. به ویژه نمای سه گنبد آجری آن جلوه ای خاص به بنا بخشیده است. از شیوه معماری ساختمان چنین به نظر می رسد که این بنا به تدریج در طی سه قرن هفتم و هشتم و نهم هـ . ق تکمیل شده است.

امامزاده زید

این امامزاده درراسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل یک حرم چهار ضلعی بزرگ و ایوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بنای اصلی بقعه به دوره صفویه (قرن دهم هجری) تعلق دارد. در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار صحن و ایوان و گنبد دوپوش و متعلقات دیگری به آن افزوده شد. در کتاب آثار تاریخی تهران آمده است:« لطفعلی خان زند که در سال 1209 به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسید، در مجاورت این بقعه به خاک سپرده شده است».

امامزاده زین العابدین

بنای امامزاده زین العابدین سجاد ( ع) درکنار روستای باغ خواص، در فاصله 10 کیلومتری ورامین قرار دارد. بقعه حیاطی وسیع دارد که مشجر و پوشیده از گورهای دوره اسلامی است. بنا شامل اتاقی مربع شکل است. در میانه هر ضلع طاق نما و در چهار گوشه آن، چهار طاق نما دیده می شود. با تبدیل پلان چهار به هشت، گنبدی بر آن تعبیه شده است و در زیر آن نقوش بسیار زیبایی با استفاده از گچ شکل گرفته است.

امامزاده سلطان مطهر

این امامزاده درحاشیه شهر بومهن در 52 کیلومتری شمال شرقی تهران، بر سر راه تهران – آبعلی قرار دارد. طرح کلی بقعه شامل پای بست هشت ضلعی با گنبد هشت ترک است که در نوع خود بسیار هنرمندانه بنا شده است. این گونه بناها، در معماری ایران به ویژه در شمال و شمال شرقی کشور سابقه ممتدی دارد بخش های اصلی بقعه سلطان مطهر شامل حیاط و ایوان بقعه، اتاق مقبره، کتیبه های سنگی مقابر هم جوار و صندوق چوبی بقعه است و «ملک کیومرث» یکی از مقتدرترین امرای محلی شمال ایران، آن را بنا نهاد.

امامزاده سید نصرالدین

اندکی بالاتر از میدان محمدیه ( اعدام سابق ) بقعه سبزرنگی خودنمایی می کند که منسوب به مدفن نصرالدین از فرزندان امام سجاد ( ع ) است. این بنا مشتمل بر حیاط، صحن و بقعه هشت ضلعی است. بخش مهمی از صحن و حیاط امامزاده در خیابان کشی های دوره پهلوی اول از بین رفت. بقعه این بنا متعلق به سال 993 هـ . ق است که در کتیبه چوبی طویلی به خط ثلث حک شده است.

امامزاده حسین، ورامین

بنای امامزاده ی معروف به «شاهزاده حسین»نزدیک مسجد جامع ورامین واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگی از بنای باشکوه اولیه را که متعلق به قرن هشتم هـ . ق است، برخود دارد. بیشترین آثار باقی مانده از بنای اصلی، در محراب نفیس آن به چشم می خورد.

امامزاده صالح

بقعه امامزاده صالح درمیدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال 1368 به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است.حرم این بنا دارای ابعاد 5/6 * 6 متر است. امامزاده صالح کتیبه ای به تاریخ 700 هـ . ق داشت که در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت. در حمله مغول بنای امامزاده یکسره از بین رفته بود اما بانیان خیـّر آن را برپا داشتند. طبق کتیبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم می باشد. در سال 1323 خورشیدی مرحوم حسن فداکار بانی تغییرات و نصب کاشی مجدد در گنبد آن شد.

امامزاده شاهزاده محمد

در روستای ایجدان ورامین قرار دارد.

امام زاده سید سلطان محمود خاوه ای

در جواد آباد ورامین

امامزاده هادی

در نزدیکی ابن بابویه شهر ری از دوره صفویه به یادگار مانده

امامزاده کوکب الدین

در غرب شهرستان ورامین و مربوط به دوره ی مغول، سلجوقی است.

امامزاده علی جعفر آباد

در روستای جعفرآباد جنگل ورامین قرار دارد.

امامزاده عبدالله بوالعرض

در 9 کیلومتری ورامین قرار دارد.

امامزاده علی آجربست

در روستای آجرسبت ورامین قرار دارد.

امامزاده قاسم خالدآباد

درخالدآباد ورامین قرار دارد.

مسجد و مدرسه شهید بهشتی ( سپهسالار قدیم)

این مسجد و مدرسه که از ساخته های قرن 13 هـ . ق است درخیابان ناصرخسرو قرار دارد و از سمت غرب به مدرسه خان مروی متصل است. این مجموعه در ابتدا به مسجد و مدرسه مرحوم «میرزا محمدخان سپهسالار» شهرت داشت، اما با ساخت مسجد و مدرسه «میرزا حسن خان مشیرالدوله» و نامیده شدن آن به عنوان مسجد و مدرسه سپهسالار، این مجموعه «سپهسالار قدیم» نامیده شد. این مجموعه از آثار میرزا محمدخان قاجار دولو کشیکچی باشی، پسر دوم امیرخان سردار و خالوزاده عباس میرزا نایب السلطنه است. نقشه این مدرسه شبیه مساجد چهار ایوانی و دارای دو شبستان است که از یکی برای مسجد و از دیگری به عنوان مَدرس استفاده می شود. شبستان ضلع جنوبی که به عنوان مسجد مورد استفاده است، دارای ستون های سنگی بلند و استواری است که از نظر معماری اهمیت دارد. شبستان دیگر که از آن به عنوان مدرسه استفاده می شود، در ضلع شمالی قرار دارد. در داخل شبستان 21 بیت شعر به خط عبدالحسین زرین قلم در مدح ناصرالدین شاه و محمدخان سپهسالار دیده می شود. این مدرسه 19 حجره دارد که 8 حجره آن در حال حاضر به امور اداری و مدرس اختصاص دارد. این مسجد و مدرسه صحن زیبایی دارد و سر در آن به دو منار کوتاه مزین شده است.

مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری ( سپهسالار جدید)

این مجموعه با قدمتی بیش از یک قرن از آثار مهم دوره قاجاریه است. مرحوم سپهسالار در نقشه کشی، معماری و وضع ساختمان این بنای بزرگ، طرح و نقشه ی شرقی اسلامی را در نظر داشت. نقشه این مجموعه و شیوه معماری آن تلفیقی از سبک معماری مسجد جامع اصفهان در قسمت هشتی و ورودی، مسجد ایاصوفیه اسلامبول و نماسازی آن یادآور مدرسه چهارباغ اصفهان است. از چهار ایوان مرتفع که در برابر یکدیگر ساخته شده، یکی از آنها که کوتاه تر است رو به قبله دارد و بالای آن گنبدی مدور و بلند برپاست. چهار مناره بلند با پایه هایی که حدود یک متر آن سنگ است، بسیار ظریف حجاری شده است. این دو مناره در دو طرف مقصوره (سرای حصاردار، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد)، بالا رفته و دو مناره دیگر رو به روی ایوان قرار دارد. گل دسته ها تمام کاشی و دارای نقش هستند. در زوایای در بزرگ ورودی و دو طرف جلوخان غربی هم دو مناره دیگر وجود دارد. گنبد مسجد و مناره ها که در طرف قبله و جهت جنوبی واقع شده منظره بسیار باشکوهی دارد. تمامی مناره ها از آجر ساخته شده و روکار آنها با کاشی های نره و هفت رنگ مخصوص دوره قاجاریه تزیین شده است. در اثر گذشت زمان کاشی های گنبد متلاشی شده بود که در سال 1208 و 1307 ش به طرز ظریف و زیبایی ترمیم، و در اطراف گنبد کلمه « لااله الاالله» و « محمد رسول الله » به خط کوفی منقوش شد. مصلای مسجد به چهل ستون معروف است و در قسمت شرقی صحن قرار دارد. این مصلا دارای 44 ستون سنگی یک پارچه مرتفع است که در وسط هر چهار ستون طاقی محکم برافراشته اند. در بزرگ ورودی غربی از دو قسمت به واسطه دهلیز متحدالشکل به داخل صحن مدرسه راه دارد. در شرقی دارای دهلیزهای طولانی است که مستقیماً به صحن مدرسه راه می یابد. صحن مدرسه دارای چهار باغچه مشجر، چهار خیابان و حوض بزرگی است که آب جاری قنات تهران مخصوص مدرسه و مسجد و عمارت بهارستان به آن راه می یافت.

مسجد و مدرسه حکیم باشی (آقا محمود)

بنای این مسجد – مدرسه را به میرزا احمد حکیم باشی نسبت داده اند که گویا در دوره فتحعلی شاه زندگی می کرد. در جبهه قبله، گنبد خانه و ایوانی وجود دارد که شاخص ترین عناصر مسجد به شمار می آید و شبستانی کم عمق و طویل در جبهه مقابل آن ساخته اند. در دو جبهه دیگر، هشت حجره رو به روی یکدیگر قرار دارد. وسط هر یک از دو جبهه، ایوانی وجود دارد. به این ترتیب این بنا دارای سه ایوان است. دو سوی گنبدخانه، به دو ورودی مجهز است که هر کدام متشکل از پیش طاق، هشتی و دالانی است و مستقیماً به حیاط ختم می شود.

مسجد و مدرسه خان مروی

این مسجد و مدرسه را «حاجی محمد حسین خان» ملقب به «فخرالدوله» والی مرو در زمان سلطنت فتحعلی شاه بنیاد نهاد. از آن رو این مدرسه را «خان مروی» نامیده اند. این مدرسه به نام فخریه هم مشهور است. این مجموعه شامل مسجد با صحن بزرگ، حجره ها و طاق نماهای اطراف صحن است. در سمت شمال صحن، ایوان بزرگ و مدرسه قرار دارد. بنا دارای تزئینات کاشی کاری و کتیبه هایی حاوی اشعار عالمانه است و نام فتحعلی شاه و فخرالدوله بر آنها آمده است. تاریخ بنا در کتیبه، سال 1231 هـ . ق را نشان می دهد.

مسجد و مدرسه شیخ عبدالحسین

این مسجد و مدرسه را وصی مرحوم «شیخ عبدالحسین تهرانی» (شیخ العراقین) از ثلث مال «میرزا تقی خان امیرکبیر» بعد از فوت او ساخت و به نام خود وی مشهور شد. این مسجد در ضلع جنوبی بازارچه و جلوخان سید ولی در محل قدیمی باغ و خرابه های پاچنار جا دارد. مدرسه دارای سر در کاشی کاری بسیار زیبایی است که بر اساس نوشته های آن به تصدی آقا یوسف در کارخانه «استاد محمدقلی شیرازی» به سال 1281ساخته شده است. در منبت ارزشمندی نیز وجود دارد که اثر استاد نوروز تهرانی در تاریخ 1279 هـ . ق است. این مسجد مشتمل بر مقصوره گنبد و دو مناره کوچک در ضلع جنوبی، طاق نماهای متناسب کوچک در جوانب دیگر و شبستانی در ضلع شرقی است. مسجد از کاشی کاری های عالی دوره قاجاریه (ناصرالدین شاه) بهره بسیار دارد. این مسجد دارای دو شبستان، یکی شبستان گرم خانه و دیگری شبستان پشت به قبله است. در کتیبه سر در علاوه بر آیه قرآن و نام امیرکبیر و شیخ عبدالحسین، نام «قویلر آقاسی» و تاریخ 1270 نیز ذکر شده است.

مسجد و مدرسه فیلسوف الدوله

این مسجد- مدرسه را میرزا کاظم فیلسوف الدوله پزشک مشهور دوره ناصری، متوفی به سال 1323 هـ . ق ساخته است. این بنا در خیابان شهید مصطفی خمینی در کنار امامزاده سید اسماعیل قرار دارد. پیرامون صحن را 12 حجره و دو ایوان احاطه کرده و در جبهه مقابل ورودی شبستانی ستون دار وجود دارد که برای برگزاری مراسم نماز از آن استفاده می شود. ورودی بنا مسیری غیرمستقیم به صحن دارد و در آن عناصری چون جلوخان، هشتی، دالان و ایوان به کار رفته است. از ویژگی های این بنا وجود مقبره بانی آن در کنار حیاط بسیار کوچک پشت صحن است. کاشی کاری های ظریف و کاربندی های زیبا از دیگر مشخصه های مسجد فیلسوف الدوله است. چنین به نظر می رسد که دو منار واقع در دو سوی ورودی بنا به صورت ناتمام رها شده باشد.

مسجد و مدرسه مشیر السلطنه

این مسجد – مدرسه در خیابان مولوی واقع است. میرزا احمدخان مشیر السلطنه این بنا را ساخت و به تاریخ 1318 هـ . ق آن را وقف کرد. این بنا دارای صحن کوچکی با هشت حجره در سه طرف آن است و شبستانی ستون دار در جبهه شمالی و در مقابل جبهه قبله قرار دارد. ایوان و مدرسه در جبهه جنوبی و حجره ها در دو جبهه دیگر در مقابل هم ساخته شده است. از ویژگی های این بنا، وجود یک برج ساعت در شرق آن است که از معابر مجاور دیده می شود و به همین دلیل به مسجد ساعت نیز شهرت یافته است.

مسجد و مدرسه مُعیـِر الممالک

دوستعلی خان نظام الدوله معرالممالک از رجال دوره قاجار این مسجد – مدرسه را احداث نمود. تاریخ احداث و وقف بنا را پیش از سال 1290 هـ . ق برآورد کرده اند. این بنا در خیابان خیام کوچه معیر قرار دارد. گنبدخانه و ایوانی بزرگ در جبهه قبله این مجموعه دیده می شود و در جبهه مقابل آن، شبستانی کم عمق و طویل قرار دارد که در سال های اخیر شکل جدیدی یافته است. در دو جبهه دیگر و مقابل هم، شماری حجره وجود دارد و در جلو آنها، رواقی طراحی و ساخته شده است. فضاهای ساخته شده در جبهه قبله، نسبت به سه جبهه دیگر ارتفاع بیشتری دارد. گنبدخانه، فاقد پوشش تزیینی است و مناره های دو سوی ایوان نیز پیش از آن که بنایشان به اتمام برسد به حال خود رها شده اند. این بنا دارای دو ورودی است.

مسجد امام خمینی (سلطانی)

این مسجد با قدمتی در حدود 180 سال اززیباترین مساجد تاریخی تهران است. بانی آن، فتحعلی شاه قاجار (1212- 1250 هـ . ق) بود و از این رو در آغاز آن را مسجد شاه می نامیدند. بنابر شواهد تاریخی این دومین جامع بزرگ شهر تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود. بنابر کاشی نوشته ها و کتیبه هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد سال 1222 یا 1224هـ . ق است. در سال 1307 هـ . ق به دستور ناصرالدین شاه قاجار، درِ اصلی در جهت شمال تعمیر، و نیز به دستور وی دو مناره در دو طرف گل دسته مسجد ساخته شد. بنابراین تکمیل کننده اصلی این مسجد ناصرالدین شاه قاجار بوده است.

مسجد جامع تهران (جامع عتیق)

مسجد جامع در مرکز بازار و نزدیک مسجد امام خمینی قرار دارد. فاصله بین این مسجد و مسجد امام خمینی را«بازار بین الحرمین» می گویند. تاریخ دقیق ساخت این مسجد مشخص نیست ولی از شواهد چنین استنباط می شود که در عهد شاه عباس دوم، در سال 1074 هـ . ق به اهتمام فردی به نام «رضی الدین» ساخته شده باشد.

مسجد جامع دماوند

این مسجد با ستون های آجری و سنگی به سبک بناهای ساسانی بنا شده است. بر چوب های بالای ستون های شبستان مسجد، نام شاه اسماعیل اول صفوی و تاریخ 927 هـ . ق و «مصطفی بن جمال الدین» به عنوان بانی و «محمد شجاعی» به عنوان کاتب آمده است. در سال 882 نیز خواجه یاقوت نامی، بانی تجدید ساختمان مسجد بود. در مرحله تعمیر، نام نجار جمال الدین فرزند محمد و نویسنده کتیبه ها علی فرزند فتح اله بود. در مسجد آثاری از اواخر دوره صفویه موجود بود که بر اثر نوسازی، از بین رفته است. مناره مجاور مسجد از دوره مغول بر جای مانده است.

مسجد جامع ورامین

مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو (خدابنده ) آغاز، و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شد. تاریخ 722 و 726 هـ . ق در شبستان و گنبد اصلی دیده می شود. این بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تیموری مرمت شد.

مسجد حضرت سیدالشهداء ( مسجد معزالدوله)

مسجد حضرت سیدالشهدا در سه راه امین حضور، خیابان ایران، واقع است. این مسجد از بناهای خیریه«محمداسماعیل میرزا معزالدوله» نوه عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار به شمار می رود. این بنا بر اساس وقف نامه سنگی داخل مسجد، به وسیله همسر او حاجیه خانم فرخ لقا در سال 1317 هـ . ق ساخته شد.در ورودی و اصلی بدون تغییری در بافت قدیم آن، در قسمت شمال غربی مسجد قرار دارد.

مسجد جزایری

در محله بازار و انتهای بازار عباس آباد، مسجد حاج ابراهیم تاجر اصفهانی قرار دارد. از آنجا که نسبت برخی از ائمه جماعت این مسجد مانند مرحوم آیت الله سید نصراله جزایری، سید محسن جزایری، سید صدرالدین جزایری، سید محمد علی جزایری به جزایری می رسد، این مسجد به این نام شهرت یافته است. این مسجد در سال 1335 ش براساس نقشه مهندس لرزاده، تجدید بنا شد و در حال حاضر دارای یک شبستان با مساحت 175 متر مربع، بالکنی به مساحت 100 متر مربع و یک آبدارخانه و انبار کوچکی در حدود سه متر مربع است.

مسجد حاج سید عزیزالله

در داخل بافت قدیمی بازار تهران، مسجد حاج سید عزیزالله قرار دارد. صحن و شبستان این مسجد مزین به کاشی های معرق است. مساحت این مسجد حدود 1500 متر مربع و با دو باب حجره کنار آن از موقوفات مرحوم «حاج سید عزیزالله» است. بر کاشی های شمال مسجد نام «سلطان صاحبقران فتحعلی شاه» نقش بسته است. از کتیبه های جنوب و شرق که دارای تاریخ 1310 هـ . ق است، مشخص می شود که قسمت شمالی از سه ضلع دیگر قدیمی تر است.

مسجد الجواد

این مسجد که به وسیله مهندس ابراهیمی طراحی شده است،اولین مسجد مدرن ایرانی است. ساختمان مسجد از دو بخش: شبستان و سالن سخنرانی تشکیل شده است. سالن سخنرانی این مسجد دو طبقه است. نمازخانه به صورت مخروطی از اضلاع متقاطع تشکیل شده که از راس به طرف قاعده ، پهن تر می شود. این دو قسمت مسجد روی هم 1250 متر مساحت دارد.

مسجد دانشگاه تهران

مسجد دانشگاه تهران یکی از مساجد مدرن تهران است که به سبکی نو و در عین حال با بهره گیری از سنت های قدیم بنا شد. این مسجد در مهرماه سال 1345 با حضور «ایوب خان» رئیس جمهوری پاکستان افتتاح شد. این بنای مذهبی شامل یک شبستان به مساحت 900 متر مربع است. زیرسازی بنا از سنگ داغون اصفهان و بتن مسلح ساخته شده و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه های آن را ستون های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا نموده است. ستون ها و فلکه ی دور گنبد و شبکه های طبقه اول از کاشی معرق و توسط زبده ترین استادان کاشی ساز اصفهانی تراشیده و نصب ساخته شده است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته است. دو مناره مسجد به ارتفاع 40/ 28 متر، تمامی با سنگ تراورتن پوشیده شده و جمله «الملک الله» روی هر یک از آنها منقوش است.

تکیه ی دولت

در ضلع شرقی کاخ گلستان قرار دارد و ارتفاع آن 24 متر است.

تکیه نیاوران

این بنا در نیاوران قرار دارد و در عهد ناصری به سال 1237 ش ساخته شده است.

قلعه ارژنگ

این قلعه در ضلع غربی دهکده میناوند از توابع طالقان قرار دارد. قلعه ارژنگ در سال 544 به امر کیا محمد بن بزرگ امیر ( 538- 557 ) ساخته شد. در این قلعه راهروهای زیرزمینی وجود دارد که برخی از آنها توسط تونل هایی به هم متصل هستند. دیوارهای قلعه از سنگ و ساروج است. سفال هایی که از اطراف قلعه به دست آمده مربوط به قرن 5 تا 7 هـ .ق است.

قلعه ایرج

این قلعه نزدیک روستای جعفرآباد در شمال شرقی ورامین قرار دارد. ارتفاع متوسط دیوار قلعه 12 متر است و در اطراف قلعه به فاصله 100 متر سنگرهایی قرار دارد. این قلعه به شکل مستطیل و مصالح آن از خشت و گل است و در نوع خود یکی از بزرگترین قلعه های ایران به شمار می رود.

دژ گل خندان

این دژ در روستایی به همین نام در جاده آسفالته رودهن – تهران بالای پشته ای عظیم، مشرف به محل تلاقی دو رودخانه رودهن و بومهن، واقع شده است. اسلوب بنا یادآور دوره ساسانی است و حصار عظیمی از قلوه سنگ های درشت دور تا دور دژ مستطیل شکل را فرا گرفته است. در چهارگوشه ی آن نیز چهار برج توپر برای استحکام و دفاع بهتر جای دارد. پشته طبیعی که دژ بر فراز آن قرار دارد، با شیبی تند به دره سرسبز مجاور منتهی می شود. درمحوطه دژ سفال های متنوع از دوره ساسانی به بعد مشاهده می شود. به نظر می رسد که این برج در طی قرن ها مورد استفاده بوده است.

دژ رشکان

یکی از دژها و قلاع محافظ هسته اولیه ری که در چهار سوی ری ساخته شده بود، دژ رشکان است. این دژ در چهار راه خط آهن بر بالای کوه استوار برجای مانده است. دژ رشکان با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج ، از نظر قدمت متعلق به دوره اشکانیان است. این دژ در گذشته با انتساب به «فخرالدوله بن رکن الدوله دیلمی» فخرآباد نامیده می شد. بخش های اصلی قلعه تا زمان قاجار نیز برجای بود، اما امروزه قسمت اعظم آن تخریب شده است. دیوارهای غربی این دژ دارای سوراخ هایی برای تیر و کمان است.

قلعه تبرک

قلعه تبرک امین آباد از بناهای قرون نخست اسلامی است که داخل بارو(دیوار بلند و مستحکمی که به عنوان حفاظ دور شهر می کشیدند) و حصار قرار داشت و از دوران خلفای عباسی برجا مانده بود. این قلعه تخریب شد و امروزه به دلیل وجود برج نقاره خانه بر فراز آن، به «کوه نقاره خانه» معروف است.

قلعه سرخ حصار

در دامنه ارتفاعات مشرف به بیمارستان سرخه حصار واقع در حاشیه شرقی تهران ، سر راه تهران – آبعلی، قلعه ی کوچکی برجاست که فاصله آن تا جاده آسفالته یک کیلومتر است. اضلاع این قلعه حدود 15 متر است و دو برج نیمه مدور در اضلاع شرقی و جنوبی آن مشهود است. قلعه متعلق به قرن 5 و 6 هـ . ق یعنی دوره سلجوقی است.

قلعه کی قباد

این قلعه در فاصله سه کیلومتری شمال غرب روستای «هرنج» طالقان بر فراز کوه قرار دارد و مربوط به دوره اسماعیلیه است. از این قلعه اکنون جز بقایای دیوارهایی از ملات ساروج چیزی باقی نمانده است. حد فاصل دیوار شرقی و غربی حدود 100 متر است و در وسط محوطه، آثار یک حوض سنگی به چشم می خورد که به احتمال زیاد برای جمع آوری آب باران و برف مورد مصرف بود. سفالینه های جمع آوری شده از سطح تپه به قرن پنجم هـ . ق تعلق دارد.

قلعه گبری

این قلعه از قلاع محافظ هسته اولیه ری است که در حد جنوب شرقی ری قدیم و میدان معلم ری امروز، واقع است. از آثار معماری این قلعه تنها یک چهار دیوار به مساحت دو هکتار با دیوارهای مرتفع از 10 تا 13 متر ، همراه چهار برج دیده بانی باقی است. قدمت این قلعه به دوره اشکانیان – حدود 2250 سال پیش – می رسد.

دختر قلعه ی تنگ گسیل

«گسیل» یکی از آبادی های دهستان «شاد» است که در سه کیلومتری شرق جاده اصلی کرج- چالوس واقع شده است. در این قسمت از جاده یعنی در 52 کیلومتری شمال کرج ، تنگه ای وجود دارد که به تنگ گسیل معروف است. چندین سال است که به دلیل صعب العبور بودن این تنگه، جاده اصلی از میان تونلی که در کنار تنگه ایجاد شده،می گذرد که به « قلعه دختر» معروف است. سفال های موجود در این محوطه از نوع سفال های قرمز و نخودی بدون لعاب دوران اسلامی است. دو قطعه سفال لعاب دار بسیار ریز به دست آمده از این قلعه، به سفال های سلجوقی و ایلخانی بسیار شباهت دارد.

دیگر قلعه های استان تهران:

قلعه حصار قاضی ورامین از دوره ایلخانی، قلعه خاوه ورامین، قلعه قاسم آباد ورامین، قلعه خیرآباد، قلعه قشلاق در تویهدر 30 کیلومتری ری با طاق های سبک قاجار و پهلوی و آثار سفالینه مربوط به سلجوقی، قلعه ایرج در شمال روستای عسگر آباد عباسی ورامین از قلاع ساسانی، قلعه جلیل آباد از توابع ورامین.

نقش برجسته تنگ واشی

نقش برجسته تنگ واشی در روستای جليزجند شهرستان فيروزکوه قرار دارد. اين اثر مربوط به سال 1333 ه. ق است و توسط طراح و نقاش معروف دوره قاجار عبدالله نقاش باشی و چند تن ايجاد شده است. ابعاد اين حجاری که برديواره سنگی کنار رودخانه با ابعاد 7×6 متر است با ارتفاع 5/1 متر از سطح کنار رودخانه قرار دارد.

نقش برجسته ساسانی ری

بر روی كوه سرسره در شهرری نقش برجسته ای روی سنگ، حکاکی شده که از يادگارهای به جای مانده از عهد ساسانی می باشد. تپه چشمه علی و قلعه بارو و نقش برجسته آن از مکان های تاريخی و ديدنی شهر ری است که مربوط به دوران بعد از ساسانی است و با شماره 202 به ثبت رسيده است.

خانه امین السلطان:

خانه امین السلطان معروف به خانه اتحادیه مانند دیگر خانه - باغ های دوره قاجاریه دارای اندرونی و بیرونی و از دو جهت دارای درهای ورودی و خروجی است. این خانه بین دو خیابان فردوسی و لاله زار قرار گرفته و از هر دو خیابان می توان به آن وارد یا خارج شد. بخش اصلی این خانه از دوره ناصری است که در طی زمان بناهایی به آن اضافه یا از آن کم شد. یکی از بناهای چندگانه که در شمال غربی مجموعه قرار دارد مربوطه به دوره قاجاریه است ولی بقیه در دوره های بعد ساخته شده اند. این بنا مانند دیگر بناهای قاجایه دارای سبک و کالبد خاص است. سردر بسیار زیبای این خانه در کوچه معروف به اتحادیه در خیابان لاله زار قرار دارد. قسمت ورودی با آجر تزیین شده است.

خانه امیربهادر

این خانه از مجموعه خانه های با ارزش دوره قاجاریه و در اصل متعلق به شادروان حسین پاشازاده معروف به امیربهادر جنگ، وزیر دربار و وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بوده است. مساحت این بنا در حدود 3000 متر مربع است. این بنا در اصل حسینیه امیر بهادر بود که بعدها تحت تملک شرکت پخش سیگار ایران درآمد و در نهایت توسط انجمن آثار ملی خریداری شد و تعمیراتی در آن صورت گرفت. خانه امیربهادر دارای تالار بزرگ آینه کاری شده، زیرزمین آینه کاری شده، تالار بزرگ بالا، حوضخانه با تزئینات کاشیکاری و اتاق های متعدد برای برگزاری جلسات و سخنرانی ها و قرائت خانه عمومی و همچنین اتاق های دیگر با کارکردهای مختلف است.

خانه امام جمعه

در محدوده بافت قدیم شهر تهران،در خیابان «ناصرخسرو» خانه معروف امام جمعه واقع است. همان گونه که از نام بنا برمی آید، این خانه متعلق به یکی از امام جمعه های تهران در دوره قاجار است و احتمالاً ساخت آن را می توان به اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه یعنی سال های 1280 تا 1300 هـ . ق نسبت داد.

خانه شقاقی

این بنا در شمالی ترین بخش منطقه دوازده تهران،در جبهه شمالی خیابان کوشک حد فاصل فردوسی و لاله زار قرار دارد. این خانه را اغلب با عنوان خانه کوشک می شناسند. خانه شقاقی ابتدا به عنوان منزل مسکونی خانواده شقاقی مورد استفاده بود و بعدها به صورت یکی از مراکز آموزشی سازمان میراث فرهنگی کشور درآمد.

عمارت موقوفه فاضل عراقی

این خانه در غرب میدان فردوسی، در کوچه پارس قرار دارد و موقوفه فاضل عراقی، مستشار و رئیس سابق دیوان عالی کشور است. بخشی از آن در سال 1334 شمسی به بیمارستان زنان اختصاص یافت. کاشی های عمارت بسیار نفیس و روی آنها تصاویر شاهان باستانی ایران نقش شده است.

عمارت باغ فردوس

این خانه ارزشمند و تاریخی در بخش شمالی شهر تهران قرار دارد. در داخل این خانه گچبری های کم نظیری به چشم می خورد که به مرور زمان رو به خرابی نهاده بود. 30 نفر از بزرگترین و مجرب ترین هنرمندان گچبر مأمور شده بودند تا این محوطه را بازسازی نمایند که مسن ترین آنها استاد «حسن رضایی تهرانی» با بیش از 90 سال و کم سن ترین آنها فرزند وی علیرضا رضایی تهرانی بود. استادان دیگری چون «حاج عباس عشقی»، «اصغر زینت اعلایی»، «رضا نجفی»، «حاج سید علی اصفهانی»،«استاد علی»،«استاد یوسف»، «حاج مصطفی شایگان»،«حاج سید علی لطفی»، «شعبان صحافا»، «حسین نشاطیان» باعث شدند این بنای ارزشمند دوباره احیاء شود. این بنا در زمان قاجاریه ساخته شد.

عمارت و باغ فرمانیه

اثر تاریخی باغ فرمانیه نمونه ای از معماری اصیل ایرانی مربوط به اوایل دوره قاجار با کاشی های طرح دار دوره ناصری است. ملک فرمانیه شامل باغ، زمین بایر و چندین رشته قنات، در سال 1326 هـ . ق به «کامران میرزا نایب السلطنه» قاجار تعلق گرفت و پس از فوت او به دخترش رسید. بعد از آن «میرزا فرمانفرما» از شاهزاده های قاجار، شمال باغ، سهم قنات ها و سایر متعلقات را خریداری کرد. در سال 1319 باغ و تمام متعلقات آن به سفارت ایتالیا فروخته شد. بناهای این باغ دارای جزئیات معماری اصیل ایرانی اوایل دوره قاجار است.

خانه شهید مدرس

خانه شهید سید حسن مدرس در محله عودلاجان از محلات محدود حصار ناصری شهر تهران قرار دارد. این خانه که کامل ترین شکل یک خانه سنتی را در بافت تاریخی تهران به نمایش می گذارد، از بخش های مختلف اندرونی و بیرونی، مطبخ، کالسکه خانه تشکیل شده است. در این خانه تاریخی مجموعه ای از هنرها شامل گچبری، حجاری، آجرکاری، گره چینی، نقاشی و کتیبه نگاری در کامل ترین شکل، به کار رفته است. در نقشه ی تاریخی شهر تهران که متعلق به سال 1275 هـ . ق است، این خانه با عنوان «خانه وزیر مختار فرانسه» مشخص شده است. مرحوم سید حسن مدرس در اوایل قرن معاصر و در دوره نمایندگی مجلس، در این خانه سکونت داشت.

بنای تاریخی مسعودیه

بنای تاریخی مسعودیه، در خیابان اکباتان تهران، به دستور ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه همزمان با کاخ گلستان احداث شد. این مجموعه در محدوده میدان بهارستان و خیابان های ملت و اکباتان قرار دارد و شامل پنج عمارت اصلی و تاریخی است و قدمت آن به سال 1295 می رسد. تالار سلام این مجموعه زیر نظر صنیع الملک نقاش باشی برای «میرزا آقاخان اعتمادالدوله» صدراعظم آقاخان نوری نقاشی شد. در عمارت مسعودیه کتیبه هایی به تاریخ 1295 هـ . ق باقی مانده است.

خانه مشیر الدوله پیرنیا

این بنا در خیابان لاله زار بین جمهوری و منوچهری قرار گرفته و در اصل متعلق به حسن پیرنیا بود. از خصوصیات این بنا گچبری و فرنگی کاری، کاشیکاری همراه با کاشی های منقوش به تصاویر شخصیت های اساطیری و تاریخی است.

خانه وثوق

این بنا در سال 1253 هـ . ق یا 1211 شمسی در زمان محمدشاه قاجار برای یکی از صاحب منصبان دوره قاجاریه به نام «میرزا محمد قوام الدوله آشتیانی» ساخته شد. این بنا در خیابان 15 خرداد کوچه «میرزا محمود وزیر» قرار دارد. هفت دری در این بنا یکی از تزئینات بنا به شمار می رود.

برخی دیگر از خانه های دوره قاجاریه در تهران

خانه میرزا محمود وزیر در خیابان امیرکبیر، خانه اخوان علیزاده، خانه قدیمی صفوی در سرچشمه، خانه رضاشاه در خیابان امام خمینی، خانه صبا، خانه بهزاد در خیابان انقلاب، خانه علاءالدوله در خیابان فردوسی، خانه مستوفی در خیابان پانزده خرداد، خانه احسانی در پامنار کوچه بهاءالدوله، خانه بازار مسگرها در خیابان مصطفی خمینی، خانه نصرالدوله در سرچشمه، خانه کلارا آبکار در خیابان جمهوری اسلامی، خانه هدایت در خیابان هدایت، خانه قوام السلطنه در خیابان 30 تیر.

حمام شهرک طالقان

حمام قدیمی در بافت قدیمی شهرک از توابع طالقان قرار دارد. با توجه به سنگ نبشته موجود، حمام در سال 1261 هـ. ق در زمان قاجاریه احداث شد. مصالح به کار رفته در ساخت حمام، سنگ و ملات گل و آهک بود. فرم حمام تقریباً به شکل مستطیل است.

حمام مصباح کرج

این حمام متعلق به اواسط دوره قاجاریه و در محلات قدیمی شهر کرج واقع است. ورودی حمام با هشت پله به کف حمام در عمق 5/3 متری مرتبط می شود. سربینه یا رختکن شامل یک گنبد مرکزی است که در طرفین گنبد چهار گنبد کوچکتر گره پوش مشاهده می شود. در ساختمان حمام از آجرهای ختایی به ابعاد 5×20×20 سانتی متر و ملات گل آهک استفاده شده است.

حمام مهدی خانی

این حمام در بازار بزرگ تهران قرار دارد. مساحت آن در حدود 900 متر مربع و شامل حمام به مساحت 450 متر مربع و تأسیساتی چون یک واحد پتوبافی، واحد مسکونی، مغازه و سرایداری است. بنای حمام متعلق به دوره قاجار است و در حدود 80 درصد آن سالم به نظر می رسد.

حمام همتیار

حمام همتیار یکی از حمام های قدیمی تهران در خیابان وحدت اسلامی واقع است. این بنا که همچنان شکل و فرم تاریخی خود را حفظ کرده، به دو بخش زنانه و مردانه تقسیم شده و مشغول کار است. وجود پاگرد، حوضچه، ستون ها و سرستون های زیبا، بینه، گرمخانه، سردخانه از دیگر اجزای این بنا است.

حمام روستای درده

در مرکز روستای درده از توابع فرمانداری فیروزکوه ، حمامی قدیمی وجود دارد که قدمت آن به 200 سال پیش می رسد. برای ورود به حمام باید از چند پله پایین رفت، با چرخشی به سمت چپ فضای رخت کن مشخص می شود و با چرخشی دیگر به سمت چپ، به گرمخانه راه می یابد. فضای رختکن مربع دارای سکوهایی برای نشستن است. در وسط نیز یک حوض سنگی بیضی شکل مشاهده می شود.

حمام هلجرد

این حمام در روستای هلجرد شهرستان کرج قرار دارد. هلجرد یک روستای تاریخی است که مجموعه ای از آثار قرون گذشته را در خود جای داده است. حمام هلجرد یکی از این بناهای قدیمی است که از دوره قاجار به جای مانده و از ساروج، سنگ و قلوه سنگ ساخته شده است.

کلیسای سورپ گئورگ

این کلیسا در میدان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله واقع است. این کلیسا در سال 1790 تا 1795 به عنوان محراب روستا بنا شد و در سال 1835 به کلیسا تبدیل شد. در مرحله بعد با بازسازی در سال 1882، به صورت کنونی درآمد. در آن سال ها، این محله به ارامنه اختصاص داشت. هر سال در سالروز گئورگ مقدس در دهه اول مهرماه در این کلیسا مراسم دعا و نیایش برگزار می شود. روی سنگ قبرهای نصب شده بر دیوارهای کلیسا نقوش زیبایی دیده می شود.

کلیسای انجیلی

با گسترش تهران در سال 1284 هـ . ق ارامنه تهران از کلیسای کوچک دروازه قزوین که در سال 1876 م توسط یک مبلّغ مذهبی تأسیس شده بود، تغییر مکان دادند و در منطقه حسن آباد، کلیسای انجیلی کنونی توسط میسیون مذهبی آمریکایی ها بنا شد. در سال 1874 م این کلیسا با وسعت بیشتر، کاربری فرهنگی نیز یافت و مدرسه آمریکایی ها در آن شروع به کار کرد. مدرسه در سال 1319 شمسی به امر پهلوی اول بسته و تأسیسات فرهنگی آن به وزارت فرهنگ ایران واگذار شد.

کلیسای تادیوس بارتوقیموس مقدس

این کلیسا در دروازه حضرت عبدالعظیم، در جنوب شرقی تهران قرار دارد. بنای کلیسا در سال 1808 میلادی(1223 ق) به دست ده خانواده ارمنی که به «جام بـُران» معروف شدند، انجام شد. این افراد به دستور فتحعلی شاه قاجار از جلفای اصفهان برای شیشه بری قصرهای سلطنتی (کاخ گلستان) به تهران آمده بودند. کلیسای تاتاوس از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد. مدفن دو استاد کار اصلی بنا در همین کلیسا قرار دارد. مساحت تقریبی کلیسا 220 متر مربع است و از صحن آن برای تدفین مسیحیان تهران استفاده می شد.

کلیسای تاتاووس

این کلیسا در زمان فتحعلی شاه قاجار در محله ی چال میدان ساخته شد و دارای نمازخانه ای با پوشش گنبدی شکل و چهار شاه نشین است. محراب و جایگاه پیشوای روحانی در شاه نشین شرقی قرار دارد. این کلیسا از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.
از دیگر کلیساهای تهران باید از کلیسای حضرت مریم، کلیسای سورپ تارگمانچاس در وحیدیه ، سورپ وارتان حشمتیه ، سورپ گریگور لوساوریچ مجیدیه و میناس مقدس در قریه ونک نام برد.
مجموعه بازار تاریخی تهران در ضلع جنوبی خیابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خیابان مولوی، خیام و 17 شهریور، در بافت قدیمی و تاریخی شهر واقع شده و چون گذشته مهمترین مرکز تجاری و بازرگانی است. بازار تهران همراه دیگر بناهای تاریخی محدود خود مانند مسجد امام، مسجد جامع. از مجموعه های مهم تاریخی و هنری شهر تهران محسوب می شود. با توجه به مدارک و شواهد موجود، بنای اولیه بازار به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازه های شهر تهران در حدود سال های 948- 930 هـ. ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ( بافنده ) ها و نعل چی ها، قدیمی ترین بخش بازار تهران است. بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آنها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود. در دوره ناصرالدین شاه بر تعداد راسته ها و رسته های بازار افزوده شد و تعدادی سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی، هر کدام از راسته ها، رسته ها، سراها و تیمچه های بازار تهران به صنف و فعالیت خاصی اختصاص داشت.
در این دوره بخش های اصلی عبارت بود از: بازار کفاشان، بازار فرش فروشان، بازار عباس آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار بین الحرمین ( سلطان جعفری )، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن(که از قدیمی ترین بخش های بازار و مربوط به دوره فتحعلی شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار. علاوه بر این در نقاط دور و نزدیک بازار، بازارچه هایی ساخته شد که محلات مختلف شهر را تغذیه می کرد از جمله بازارچه معیـّر و قوام الدوله که به «بازارچه دوقلو» مشهور بودند. از بازار کربلایی عباس علی کمرگچی، بازارچه نایب السلطنه فقط نامی باقی مانده است. در خیابان ناصرخسرو، نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه ها و تیمچه هایی وجود داشت که امروزه بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی از دوره فتحعلی شاه، و تیمچه صدر اعظم باقی است. هم اکنون بخش های قدیمی و جالب توجه بازار عبارت اند از: سردر بازار در سمت سبزه میدان، بازار امیر، چهار سوق بزرگ، تیمچه های حاجب الدوله، علاء الدوله، قیصریه و مهدیه و همچنین بخش هایی از بازار که در ارتباط با مسجد امام، مسجد جامع و بناهای تاریخی دیگر قرار دارد. بنای اولیه سبزه میدان در سمت شمالی مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه است اما در دوره قاجاریه و سال 1268 هـ. ق به دستور امیرکبیر، «حاج علی خان مقدم مراغه ای»( حاجب الدوله) تغییرات عمده ای در وضع سبزه میدان داد. در ضلع جنوبی سبزه میدان، سردر زیبایی وجود دارد که به راسته های مختلف بازار راه می یابد. این سردر از دهانه های اطراف که به مغازه ها اختصاص دارد، وسیع تر و پرکارتر است. چهار سوق بزرگ که در بازاری به همین نام قرار گرفته ، فضایی هشت ضلعی است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهی پوشش شده و سطح داخل آن دارای گچکاری است. این بنا در سال 1222 هـ. ق ساخته شده است. بازار و سرای امیر از دیگر بخش های جالب توجه مجموعه است که در حدود سال های 68- 1267 هـ . ق از اموال میرزا تقی خان امیرکبیر ، توسط شیخ عبدالحسین (شیخ العراقین) به همراه مسجد و مدرسه ای – معروف به شیخ عبدالحسین – ساخته شده و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است. تیمچه حاجب الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش ترین بناهای بازار است که در دوره ناصرالدین شاه توسط « حاج علی خان حاجب الدوله » ساخته شده است. از بناهای دیگر بازار، تیمچه مهدیه در ابتدای بازار امیر (کفاشان) است که دارای پوشش عظیم ضربی و یزدی بندی عالی است.

برج آرامگاهی طغرل

برج طغرل از مهم ترین برج های آرامگاهی ایران به شمار می رود. این برج که مغز دیوارهای آن از خشت، و نمای بیرونی آن از آجر است، محوطه ای خورشیدی شکل دارد و بر روی سکویی مدور ساخته شده است. قطر برج 20/21 و ارتفاع آن 50/20 با دیوارهای قطور به پهنای 80/2 متر است. این بنا همراه با تزیینات آجری در پیشانی برج از شکیل ترین برج های آرامگاهی و از نظر قدمت، متعلق به دوره سلجوقی است. آرامگاه «استاد سید محمد محیط طباطبایی» در محوطه داخلی این برج قرار دارد.

برج آرامگاهی شبلی، دماوند

این برج در منتهی الیه قسمت شرقی شهر دماوند به شکل یک بنای منفرد بر روی تپه ای واقع شده و باغ های سبز آن را احاطه کرده اند. این بنای تاریخی ارزشمند که تقریباً 10 متر ارتفاع دارد، یک برج آرامگاهی آجری هشت ضلعی با پشتیبان های مدور در گوشه های آن است. این برج را می توان با بناهای عصر سامانی در بخارا مقایسه کرد و قدمت آن را به بیش از قرن پنجم هجری نسبت داد.

برج آرامگاهی شاهزاده حسین

از نظر معماری در شمار برج های شکیل و زیبا، و معماری آن قابل تعمق است. این بنا با نمایی آجری و پلانی خورشیدی شکل و مدور، روی سکویی دایره مانند استوار شده و دارای 34 کنگره به ارتفاع 6 متر است.

برج آرامگاهی علاء الدوله

برج آرامگاهی علاء الدین به صورت یک بنای منفرد در شمال مسجد جامع در کنار میدان اصلی ورامین واقع است. برخی از متون، این برج را علاء الدین نیز نامیده اند. از نظر تاریخی بر مبنای آنچه در کتیبه ی بنا ذکر شده «علاء الدوله» صاحب بقعه، در چهارم صفر سال 675 هـ . ق در زمان سلطنت ایلخان مغول فوت شد و تاریخ اتمام آرامگاه سال 688 هـ .ق مقارن سال های آخر سلطنت ارغون خان بود. چنان که از کتب انساب بر می آید، نسب او به امام سجاد (ع) می رسد.

برج آرامگاهی کردان

روستای کردان در فاصله 22 کیلومتری شمال غرب شهر کرج در شمال اتوبان کرج – قزوین قرار دارد. این برج در فاصله 800 متری روستا قرار گرفته و در داخل آن شاهزاده حسین مدفون است.

برج آرامگاهی میدانک

بنای سنگی برج میدانک در 60 کیلومتری جاده کرج – چالوس نزدیک میدانک گچسر قرار گرفته و بنایی هشت ضلعی با گنبد مخروطی است که در یک طرف آن ایوانی ساخته اند. فضای داخلی بنا در اصل مربع است و تزئینات داخلی در بالا و نزدیک سقف، کاربندی هشت ضلعی است که تبدیل به دایره می شود و در نهایت سقف را مدور می سازد. شیوه ساختمانی بنا، آن را در ردیف برج های آرامگاهی قرن هفتم هجری قرار می دهد.

پل شاه عباس کرج

این پل در مدخل ورودی کرج و روی رودخانه ی کرج زده شده است، و در دوره ی قاجاریه بنا شده است.

پل بادامک

این پل از آثار دوره قاجاریه است و در کنار روستای بادامک در مسیر شهریار قرار دارد و روی یکی از شعب رودخانه ی کرج قرار دارد.

پل باقرآباد

این پل در 25 کیلومتری جنوب غربی تهران و روی یکی از شعب رودخانه ی جاجرود قرار دارد.

پل جاجرود

این پل در 30 کیلومتری شمال شرقی تهران روی رودخانه ی جاجرود واقع شده و از آثار دوره ی صفویه است.

پل صفوی حسن آباد

این پل روی رودخانه شور (قره سو) در مسیر جاده تهران قم و از آثار دوره ی صفوی است.

پل قاجاری حسن آباد

این پل در 10 کیلومتری جنوب غربی حسن آباد روی رودخانه شور واقع است و از آثار قاجاریه محسوب می شود.

پل دختر کرج

این پل از آثار دوره ی صفویه است که در شهرستان کرج و روی رودخانه ی کرج قرار دارد.

پل رود شور

پل رودخانه ی شور در نزدیکی مروآباد کرج واقع است و مربوط به دوره ی ناصری است.

پل رومی

در قرن 19 سفیر عثمانی در منطقه ی الهیه عمارتی ساخت که امروزه آن را پل رومی می نامند.

پل فیلستان

از اثار دوره ی قاجاریه است و بر روی شعب رودخانه جاجرود در 12 کیلومتری شمال ورامین قرار گرفته.

پل کبود گنبد

از آثار دوره ی صفویه است و در منطقه ی پاکدشت مجاور روستای کبودآباد بر روی جاجرود قرار گرفته.

پل کُردان

این پل مربوط به دوره ی صفوی است و در 2 کیلومتری شمال غربی روستای کردان کرج قرار دارد.

آهنین راه گچسر

این پل دو کیلومتر پس از گچسر به طرف تونل کندوان روی رودخانه کرج قرار گرفته است.

پل سنگی گچسر

این پل در دو کیلومتری پس از گچسر و در ادامه ی پل آهنین راه قرار گرفته است.

پل فیروزکوه

این پل در سال 1306 ساخته شده و در ده کیلومتری جاده فیروزکوه قرار گرفته.

در شهر تهران بیش از 290 سقاخانه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.

سقاخانه نوروزخان

این سقاخانه در خیابان پانزده خرداد شرقی، جنب بازار آهنگران واقع شده و در گذشته نه چندان دور از معروف ترین سقاخانه های تهران به شمار می رفت. سرتاسر گذر این سقاخانه طاق بندی شده بود و شمایل بزرگان دینی و مذهبی، علم، بیرق و علامت سیاه را به آن می آویختند. زورخانه ای به همین نام در کنار این سقاخانه وجود داشت که از زورخانه های معروف و نامی شهر به شمار می رفت.

سقاخانه عزیز محمد

این سقاخانه از موقوفات شخصی به نام عزیز محمد (که بانی آن نیز به شمار می آید) است. بنای سقاخانه دارای آب انبار قدیمی و حوضچه آب و شیر و پاشیر است. در این سقاخانه جایگاهی خاص برای روشن کردن شمع تعبیه شده است. سقاخانه عزیز محمددر خیابان وحدت اسلامی ( شاهپور سابق ) خیابان مهدی خانی قرار دارد.

سقاخانه کل عباسعلی

این سقاخانه در خیابان وحدت اسلامی قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار می رسد. سقاخانه کل عباسعلی در شهریور ماه 1311 شمسی مرمت و بازسازی شد. در سال های اخیر نیز از طرف کسبه محلی برخی از نقاط تخریب شده آن مورد بازسازی قرار گرفت.

سقاخانه آینه

این سقاخانه در خیابان ظهیرالاسلام واقع است. در تزئینات این سقاخانه آینه کاری بسیار به کار رفته و همین موجب نامگذاری سقاخانه شده است. این سقاخانه توسط حاج میرآخور در سال 1304هـ . ق بنا شد و یکی از پر زرق و برق ترین سقاخانه های تهران به شمار می رود.

برخی دیگر از سقاخانه های تهران:

سقاخانه شیخ هادی در خیابان شیخ هادی، سقاخانه دباغ ها در بازار مولوی، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) در خیابان ناصرخسرو.

کاروانسرای خانات

سابقه اين كاروانسرا، با مساحت 10000 متر مربع و 54 حجره كوچك، به زمان قاجار باز مي‌گردد. در ورودي كاروانسرا با ارتفاع پنج متر از چوب روسي ساخته شده و 40 گل ميخ آن نظر هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌كند.

کاروانسرای دوقلو

كاروانسراي دو قلو، واقع در بازار قديمي‌، از دو قسمت تشكيل شده كه مساحت آن‌ها با يك‌ديگر برابر است و از اين رو نام آن را كاروانسراي دوقلو نهاده‌اند. اين مكان در دوره شاه عباس صفوي ساخته شده است و با 400 سال قدمت‌ جزو ابنيه تاريخي شهر ري محسوب مي‌شود. كاروانسراي دوقلو در زمان قاجار توسط فردي از بزرگان ري اداره و از آن براي تخليه بارهاي شتر و انتقال نفت از باكو استفاده مي‌گرديد؛

کاروانسرای شاه عباسی

كاروانسراي شاه عباسي در جنوب شرقي ميدان حضرت عبدالعظيم و روبه‌روي مسجد خاتم‌النبيين قرار دارد و مساحت آن حدود 1000 متر مربع است‌. اين كاروانسرا اكنون جزو موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظيم است و به عنوان انبار از آن استفاده مي‌كنند

کاروانسرای کنارگرد

كاروانسراي كنار گرد در بخش قشافويه (حسن آباد) كنار جاده واقع است. كاروانسرا داراي ساختاري متشكل از گل، گچ و آجر بصورت دو ايوانه ساخته شده و از نظر قدمت به عهد صفويان مي‌رسد.

کاروانسرای دیرگلچین

این بنا در جنوب ورامین قرار دارد و قدمتش به دوره ساسانی می رسد.

کاروانسرای رباط کریم

این بنا در مسیر جاده تهران ساوه قرار دارد و در دوره ی فتحعلی شاه ساخته شده است.

کاروانسرای شاه عباسی کرج

این بنا مربوط به دوره ی صفوی است و در مدخل ورودی به شهرستان کرج قرار دارد.

کاروانسرای عین الرشید

این بنا در 152 کیلومتری جنوب تهران و در محدوده ی پارک ملی کویر مرکزی ایران است.

کاروانسرای قصر بهرام

این بنا متعلق به دوره ی صفویه است و در 154 کیلومتری تهران و در 3 کیلومتری عین الرشید قرار گرفته.

کاروانسرای ینگه امام

این بنا در دوره ی صفویه بنا شده و در 100 کیلومتری جاده کرج – قزوین قرار دارد.

مدرسه دارالفنون

بنای دارالفنون در شمال شرقی ارگ سلطنتی تهران به دستور امیرکبیر و براساس نقشه میرزا رضا مهندس از شاگردانی که در زمان عباس میرزا نایب السلطنه برای تحصیل به انگلیس اعزام شده بود. شکل گرفت و محمدتقی خان معمار باشی آن را ساخت و شاهزاده بهرام میرزا به کار ساختمان آن نظارت کرد. بخش شرقی دارالفنون تا سال 1267 هـ . ق ساخته شد و مورد بهره برداری قرار گرفت، اما بقیه بنا دو سال بعد (اوایل 1269 هـ . ق) پایان یافت. در چهار طرف این بنا، پنجاه اتاق و جلوی آنها ایوانی بزرگ قرار داشت. مدرسه به شیوه مدارس جدید اروپا اداره می شد و دارای تالار اجتماعات، تئاتر، چاپخانه و سفره خانه نیز بود. مدرسه دارالفنون یکی از بناهای ارزشمند و تاریخی و مهم است. شمار محصلان دارالفنون که در آغاز از 30 نوجوان 16 تا 24 ساله تجاوز نمی کرد. به مرور به 105 تن رسید. همین تعداد در سال 1307 هـ . ق به 287 تن افزایش یافت. مدرسه دارالفنون از بدو تأسیس تا 1309 به مدت چهل سال روی هم 1100 دانشجو پرورش داد. در این مدت، 26 معلم اروپایی و 16 معلم ایرانی عهده دار تدریس و تعلیم دانشجویان بودند.


دانشگاه تهران

فکر تأسیس دانشگاه تهران از همان سال های انقراض سلسله قاجاریه وجود داشت. نقشه اصلی محوطه و کلیات ساختمان های دانشکده ها زیر نظر «آندره گدار» و همکاران وی «مارکوف»، «ماکسیم سیرو» و «موزر» تهیه شد. این مجموعه شامل ساختمان های دانشکده پزشکی، دانشکده داروسازی، دانشکده دندان پزشکی و دانشکده فنی بود. کلیه طرح های مربوط به این دانشکده در سال های 1313 تا 1315 شمسی به اجرا در آمد. دانشکده پزشکی در 16 بهمن 1314 شمسی افتتاح شد. در توضیحات مربوط به طرح بنا آمده است:«منظره خارجی عمارت چنانچه شایسته یک محل علمی باشد بی زینت و بی زیور است». در این تعریف، معیارها و مبانی طراحی ابنیه واقع در دانشگاه تهران به روشنی مشهود است. به این مجموعه دو دانشکده دیگر در دوره رضاشاه اضافه شد که دانشکده حقوق و ادبیات بودند. طرح دانشکده توسط محسن فروغی تهیه شد. عملیات ساختمانی دانشکده حقوق در سال 1317 شروع شد و در سال 1319 خاتمه یافت. از ساختمان های دیگری که در دوره رضاشاه احداث شد، باشگاه دانشگاه است که طرح آن توسط ماکسیم سیرو تهیه شده بود.


دبیرستان فیروز بهرام

بنای فیروز بهرام در خیابان میرزا کوچک خان قرار دارد و پلان آن به شکل مستطیل است. این مدرسه از شمال به معبد زردشتیان، از جنوب به مراکز تجاری، از شرق به دبیرستان دخترانه ارامنه و از غرب به منازل مسکونی منتهی می شود. این بنا در اردیبهشت سال 1311 خورشیدی در زمین زردشتیان پی ریزی و به سرپرستی نیک اندیش اردشیر کیامنش ساخته شد. تأثیر معماری سبک قاجار بر این بنا، به خصوص در نماسازی آن، کاملاً مشهود است. بنا شامل سه نمای شمالی،جنوبی و شرقی است و سبک قرینه سازی در آنها به چشم می خورد. نمای آجری بنا نیز کاملاً متقارن و پنجره ها و قوس های آن نمایانگر سبک دوره قاجاریه است.


مدرسه محمدیه

مدرسه محمدیه، در بازار بزرگ تهران، رو به روی در ورودی مسجد جامع تهران قرار دارد. این مدرسه دو طبقه در زمینی به مساحت 380 متر مربع احداث شده و شامل حیاط مرکزی و تعدادی اتاق در گرد آن است. ایوان های مدرسه شامل دو ایوان است. ایوان شمالی مدرس مجموعه است و ایوان غربی در گذشته به عنوان کتابخانه مورد استفاده بود. ورودی شامل دو لنگه در فلزی با یک سردر فلزی است که با شیر و خورشید و کاشی آبی رنگ تزیین شده است. کف دالان ورودی 90 سانتی متر پایین تر از سطح کف بازار است. در شمال حیاط، مدرس واقع است و دارای ورودی بلند مشبک کاری می باشد. در این قسمت آرامگاه بانی مدرسه و خانواده ی او قرار دارد. سقف مدرَس و ایوان جنوبی که در مقابل آن قرار دارد، گنبدی است. در ایوان شمالی رف هایی با قوس های تزیینی دیده می شود. سر در ایوان ها و اتاق ها همه دارای قوس های تزیینی است و بر زیبایی بنا می افزاید.


دبیرستان البرز

مجموعه فرهنگی – آموزشی دبیرستان البرز در میان محوطه ی بزرگی به وسعت 2940 متر مربع، در محدوده ی شمال غربی خیابان انقلاب واقع است. ساختمان دبیرستان البرز و ساختمان جنبی آن که در گذشته آموزشگاه علوم بود، به فاصله ی 50 متر از یکدیگر در داخل این محوطه جای دارند. ساختمان علوم در سال 1297 و ساختمان مرکزی دبیرستان در سال 1303 شمسی شکل گرفت. کل بنا دارای نماهای متقارن است و علاوه بر تکرار ریتم پنجره ها، نمای شمالی و جنوبی ورودی اصلی ساختمان با ایوانی بلند در نما، حجمی ویژه یافته است. نماهای شمالی و جنوبی نیز کاملاً یکسان هستند و با هفت دهانه ی نورگیر و ستون های آجری نما و کاشیکاری های بالای قوس پنجره ها تزیین شده اند. ورودی مدرسه با 9 پله در سطح بالاتری قرار دارد و در دو سوی آن، دو برج در دو سوی ایوان، ورودی را مشخص تر می سازد. ازاره (آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) های سنگی دور تا دور بنا را فرا گرفته و تمامی بنا از آجر است.

آب انبار سيد اسماعيل

اين بنا در محدوده بازار تهران و محله سيد اسماعيل واقع شده و بناي کنوني آن از آثار دوره قاجاريه است. اين بنا توسط بيگلربيگي وقت تهران «حاج عيسي» وزير و يا به روايتي «ميرزا موسي» در سال 1262 هـ. ق ساخته شد. آب انبار سيد اسماعيل و بناهاي وابسته به آن به هنگام آباداني بيش از هزار متر مربع مساحت داشت که امروزه به جز محوطه مخزن آن بقيه بنا از جمله راه پله و پاشير از بين رفته است. مخزن آب انبار سيد اسماعيل در دوره اخير به قهوه خانه و رستوران تبديل شده است.

آب انبار علي آباد

اين آب انبار در روستاي علي آباد باغ خواص از توابع شهرستان ورامين، در شرق يخچال علي آباد قرار دارد. ورودي اين آب انبار که با مصالح آجر و گل رس شکل گرفته، در سمت شرق قرار دارد و داراي طاق هلالي است. ارتفاع سقف تا کف حدود 70/4 متر است. آب انبار علي آباد تا اواخر دوره قاجاريه مورد استفاده بود.

آب انبار حصار گلي

در شرق جاده پيشوا به مبارکيه در دو کيلومتري شرق جاده اصلي، روستايي به نام حصار گلي قرار دارد. آب انبار حصارگلي در داخل روستايي واقع است و 27 کيلومتر با ورامين فاصله دارد. اين اثر تاريخي که تا اواخر دوره قاجاريه مورد بهره برداري قرار مي گرفت، تمامي از آجر و ملات گچ شکل گرفته و راه دسترسي به مخزن آب از يک رديف پلکان آجري امکان پذير است. آب انبار معيـّر و آب انبار سنگلج از ديگر آب انبارهاي مشهور تهران است که آثاري از آنها باقي مانده است. از ديگر آب انبارها مي توان به آب انبار آقا بهرام، آب انبار سيد عبدالله دزفولي، آب انبار امامزاده يحيي، آب انبار بازارچه نو، آب انبار صاحب ديوان، آب انبار حاج علي، آب انبار رضاقلي خان، آب انبار حاج محمد کريم اشاره نمود.

قنات

قنات سازي از ابداعات ايرانيان است و طبق شواهد تاريخي نخستين قنات ها در ايران احداث شده اند. تهران قديم به وسيله بيش از 80 رشته قنات خصوصي وقفي مشروب مي شد.

قنات شاه

این قنات به دستور ناصرالدين شاه حفر و آماده شد طي وقف نامه اي که موجود است و در سال 1273 هـ . ق تنظيم شده شاه آن را وقف عام نمود. آب اين قنات که بسيار گوارا بود تا آغاز دهه 1330 شمسي و اتمام لوله کشي آب تهران، مورد استفاده اهالي تهران بود. مهم ترين قنات هاي شهر تهران که تا قبل از لوله کشي آب داير بودند عبارت اند از: الهيه، باغشاه ( ناصريه )، بهاء الملک و ناصرالملک، شاهک، بريانک، کوثريه( فرمانفرما ) بهجت آباد

بقعه ابن بابويه

اين بنا در گورستان قديمي تهران در شهرري واقع، و مدفن ابوجعفر محمدبن علي بن حسين ملقب به شيخ صدوق در گذشته به سال 381 هـ . ق است. بناي بقعه شامل بقعه، حرم، گنبد و صحن وسيع است که احتمالاً در دوره فتحعلي شاه قاجار به جاي بناي قديمي ساخته شده است. بناي بقعه با طرح هشت ضلعي بر روي صفحه اي هشت ضلعي بنا شده و ورودي آن در سمت شرق قرار دارد. در درون صحن بقعه، مزار بسياري از بزرگان از جمله مرحوم غلامرضا تختي. میرزا ابوالحسن خان حکیم، علامه تنکابنی ، میرزا لطفعلی نصیری، علامه دهخدا، میرزاده عشقی واقع است.

بقعه بي بي شهربانو

در يک و نيم کيلومتري شمال امين آباد و بر فراز صخره اي کوهستاني، در دامنه جنوبي کوه بي بي شهربانو، محوطه اي به طول 32 و عرض 22 متر با ديوار سنگي قرار دارد. اين محوطه از سمت شمال به کوه متصل است. در دو ضلع شرقي و غربي آن در گذشته، تنها ديواري از سنگ و گچ و در وسط ضلع غربي، مدخلي وجود داشت که بعدها مسدود شد و اکنون تنها آثاري از نماي سنگي بالاي مدخل، از خارج بنا مشهود است. در جنوب اين محوطه يک ساختمان تاريخي از دوران آبادي شهر ري وجود دارد که نمي تواند از قرن چهارم هجري جديدتر باشد و به احتمال زياد به آثار دوره آل بويه تعلق دارد. در اين بقعه صندوق منبت کاري عتيقه اي وجود دارد که روي اضلاع شمالي و شرقي آن، تزئينات منبت کاري و کتيبه هاي متعدد به خط ثلث برجسته نقش بسته، روي صندوق تاريخ 888 هـ . ق حک شده است. علاوه بر آن کتيبه هايي نيز روي در ورودي اصلي بقعه که در شرق حرم قرار دارد، به چشم مي خورد. صاحب مدفن را بي بي شهربانو – دختر يزدگرد سوم و همسر امام حسين (ع) – مي دانند که از ديد تاريخي قابل قبول به نظر نمي رسد.

بقعه جوانمرد قصاب

جوانمرد قصاب يک شخصيت نيمه افسانه اي و نيمه تاريخي است که در پاره اي از متون به او اشاره هايي شده است. بقعه جوانمرد قصاب در فاصله 1000 متري غرب جاده تهران – شهرري به فاصله کمي از راه آهن فرعي، کارخانه گليسيرين و سيمان واقع شده است. بناي اوليه بقعه مربوط به دوره قاجاريه است.

بقعه سر قبر آقا

بقعه سرقبر آقا اکنون در داخل بافت قديمي تهران در ضلع جنوبي چهار راه مولوي انتهاي خيابان شهيد مصطفي خميني (سيروس سابق) در ميان باغي تقريباً بزرگ و قديمي قرار دارد. در زمان محمدشاه قاجار خارج از حصار شاه تهماسبي شهر تهران، مجاور ديوار معروف شاه عبدالعظيم قبرستان وسيعي قرار داشت که وسعت آن تا زمين هاي موسوم به چال سيلابي و بازار پالان دوزها امتداد داشت. پس از فوت «حاج ميرزا ابوالقاسم» امام جمعه تهران، او را در عمارت و بقعه مجللي که فرزندش به عنوان آرامگاه خانوادگي در اين محل ساخته بود دفن نمودند. اين محل چون داراي قبرستاني قديمي نيز بود، به سر قبر آقا شهرت يافت. طرح کلي بقعه از بناهاي دوره قاجاريه و به شکل بناهاي چهار صُفه (ايوان) اي است.

بقعه سيد گته مير

در بخش آبسرد دماوند و فاصله 35 کيلومتري اين شهرستان، امامزاده اي به نام «محمد گته مير» بر تپه بلندي مشرف به روستا که سطح آن گورستان عمومي را پوشش داده، واقع شده است. گنبد بقعه در مرکز پلان واقع شده و زير آن به مقبره اختصاص يافته است. درون يکي از بازوهاي چليپايي (صليبي)، آثار دو قبر برجسته وجود دارد که ارتفاع يکي بيش از ديگري است و سطح آن با کاشي هاي بسيار زيبا پوشيده شده و صندوق ضريح روي آن قرار دارد. اين کاشي ها به قرون 8 و 9 هـ . ق تعلق دارند. گنبد داراي فرم تخم مرغي شکل است و زير آن داراي تزئينات گچبري زيبا و پرکار است که مي توان آن را به اواخر دوره اسلامي منتسب ساخت.

بقعه سيد ولي

اين بقعه در ضلع شرقي، منتهي اليه بازار قديم اُروسي (يک نوع کفش) دوزها واقع شده و مدخل اصلي صحن آن از سمت در جنوبي، رو به روي مدرسه «شيخ عبدالحسين» است. بناي بقعه نوشته و کتيبه اي ندارد. نام صاحب مرقد در زيارت نامه «سيد ولي بن محمد التقي الجواد» (ص) آمده حرم بقعه مربع شکل و طول ضلع آن تقريباً 5/ 3 متر است. بنا در زمان فتحعلي شاه ساخته شده است.

بقعه شاهزاده سلمان

اين بقعه در شش کيلومتري شرق شهر اشتهارد قرار دارد، و از ايوان شمالي و دو ساختمان بزرگ دو طبقه تشکيل شده است. بناي آن آجري و داراي گنبدي شکيل است. با توجه به شيوه ساختمان و طراحي گنبد مي توان گفت بناي بقعه به قرون 7 تا 9 هـ . ق تعلق دارد.

حرم امام خميني ( ره)

حرم امام خميني در بهشت زهرا از شلوغ ترين و پررفت و آمدترين مراکز زيارتي شهر تهران به شمار مي رود و در محوطه اي بسيار گسترده ساخته شده است. احداث دانشگاه، زائر سرا، مراکز تجاري – خدماتي در دستور توسعه اطراف حرم قرار دارد. در اطراف حرم، چهار گلدسته به بلندي 91 متر به شماره سال هاي زندگي امام خميني احداث شده و ارتفاع حرم تا نوک چراغ پرچم نيز سن رحلت معظم له را نشان مي دهد. دور گنبد با 72 لاله به نام 72 تن تزئين شده است. پنج در ورودي به اسم پنج تن، دروازه هاي حرم را تشکيل مي دهد.

گورستان ظهیرالدوله

در منطقه شمیران در انتهای یکی از خیابان های فرعی منشعب از خیابان دربند، باغی به مساحت 4300 متر مربع، آرامگاه بزرگانی چون ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا، رشید یاسمی، رهی معیری، دکتر محمد حسین لقمان ادهم، محمد مسعود، ابوالحسن صبا، درویش خان، روح الله خالقی، فروغ فرخزاد، حبیب سماعی، مرتضی محجوبی است. این باغ با دفن علیخان ظهیرالدوله داماد ناصرالدین شاه به گورستان بدل شد. این گورستان موجب تجدید خاطرات بسیاری از روشنفکران و هنرمندان است.

مجموعه گورستان های مسیحیان

در زمین های سلیمانیه و دولاب تهران، مقابر و گورهای مربوط به مسیحیان ارامنه، روس، یونانی، فرانسوی و لهستانی جای دارد. در گورستان ارامنه سنگ قبرهایی از 150 سال پیش به جای مانده است. و در گورستان لهستانی ها قبور برخی سربازان کشته شده جنگ جهانی دوم به چشم می خورد. گورستان روس و یونان با مقبره زیبای شاهزاده گرجی ارتودکس مذهب، در مساحتی حدود 8000 متر مربع، مقبره سرباز گمنام جنگ جهانی دوم را با ستاره ای سرخ بر فراز آن، در دل خود جای داده است. در گورستان کاتولیک ها و آشوریان، کتیبه های طولی و عرضی در اشکال گوناگون مشاهده می شود. از دیگر گورستان های قدیمی می توان از گورستان بی بی زبیده ، امامزاده عبدالله، امامزاده علی اکبر، امامزاده اسماعیل نام برد.

باغ سعد‌آباد

باغ سعدآباد با مساحتي در حدود يكصد هكتار، واقع در استان تهران در دامنه‌هاي جنوبي البرز قرار گرفته، كه از سمت شرق با گلابدره، از سمت غرب با ولنجك و از جنوب با تجريش همسايگي دارد. در سال 1299 خورشيدي، پهلوي اول ابتدا 8 هزار متر از اراضي سعدآباد در محدوده كنار رودخانه دربند(كه در آن در حال حاضر عمارت بجاي مانده از مادرشاه سابق واقع گرديده) را تملك كرد. پس از آن تپه علي‌خان والي كه امروز كاخ احمد شاهي بر روي آن واقع است را نيز به محدوده پيش افزود و سپس كاخ سبز (شهوند) را در سال 1301 خورشيدي در آنجا بنا نمود. سعدآباد بعد از آن با الحاق محله‌هايي چون شاه‌محله، ترش‌محله، باغ‌محله، جعفرآباد، قاسم آباد وسعتي تازه يافت و به محل اقامتگاه تابستاني پهلوي اول اختصاص يافت و در طول ساليان، كاخ‌ها و كوشك‌هايي در آن احداث گرديد. در باغ سعدآباد به جز رودخانه دربند كه از شمال به باغ وارد مي‌شود و از گذشته نيز در محدوده باغ وجود داشته و به عنوان يكي از منابع تأمين آب مورد نياز فضاي سبز مطرح بوده، 12 قنات در دوره پهلوي دوم احداث گرديد كه در حال حاضر بسياري از آنها غير فعال و يا نيمه فعال‌اند. پوشش‎هاي متنوع گياهي باغ شامل: چنار، كاج، نارون، اقاقيا، گردو، بادام، ارغوان، ماگنوليا، تبريزي، بيد مجنون، توري، نوئل مي‎باشد. بسياري از گونه‌هاي گياهي نادر و غير بومي هستند كه از خارج كشور به ايران آورده شده و يا از سوي سران ساير كشورها اهدا گشته‌اند. نظم گياهي باغ سعدآباد از نظام هندسي خاصي پيروي نمي‌كند و بيشتر تابع شكل و شيب زمين و مسيرهاي آب است و در عين حال تاثير باغ سازي اروپايي نيز در آن نمايان است. سطح اصلي باغ با چمن پوشانيده شده كه درگذشته در باغ‌ايراني كمتر مورد استفاده بوده است. ازجمله بناهاي سعدآباد مي‎توان به كاخ شهوند، كاخ سبز، كاخ احمد شاهي، كاخ سفيد، موزه ملت)، موزه هنرهاي زيبا (ساختمان وزارت دربار)، موزه نظامي، موزه مردم‎شناسي، كاخ شمس، كاخ بهمن، موزه بهزاد، موزه آبكار و موزه فرشچيان، گنجينه‌ خط و كتابت ميرعماد، موزه دفينه، موزه ظروف، كاخ موزه عبرت، موزه تاريخ طبيعي اشاره كرد.

باغ فردوس

باغ و عمارت ييلاقي فردوس در اراضي محمديه با دو عمارت در شمال و جنوب به دستور محمد شاه قاجار (1264-1250) ساخته شد که عمارت شمالي به کلي ويران و عمارت جنوبي فعلا پا برجاست. اين باغ به شماره 1876 مورخ 11/5/76 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. تاربخ بناي باغ فردوس به دوران محمد‌شاه که سومين پادشاه قاجار بود مي‎رسد. پايه اين باغ و عمارت ييلاقي را حاجي ميرزا آقاسي، صدراعظم محمدشاه ريخته است. عمارت باغ فردوس در قسمت شمالي باغ ساخته شده است و از ابتدا به صورت کاخ و محل اقامت اعيان، تزئين شده است. مساحت باغ20 هزار متر مربع و طولش در حدود 280 متر و مساحت عمارت 1000 متر مربع، شامل سه طبقه و نيم، به عرض 26 متر و به طول تقريبا 34 متر است. شيب زمين آن از شمال غربي به جنوب شرقي است و تندي اين شيب به حدي است كه كف طبقه اول بنا با قسمت جنوبي باغ و سقف آن با قسمت شمالي باغ هم سطح است. بعد از فوت محمدشاه در سال 1264 هـ . ق، ناصرالدين‎شاه اراضي اطراف اين باغ را از مالکان خريد و به باغ افزود و پس از اينکه دختر خود را به معيرالممالک، پسر نظام‎الممالک، داد اين باغ را به عنوان هديه ازدواج به او بخشيد و از او خواست ساختمان عمارت جنوبي را تمام کند. معيرالممالک که خود معمار بود پس از خرج مبالغي هنگفت ساختمان را به اتمام رساند و مراسم عروسي را در همين باغ برگزار کرد. پس از فوت نظام‎الدوله، اين باغ و ساختمان به پسرش دوست‎علي خان معيرالممالک، رسيد. دوست‎علي خان به باغ و ساختمان آن اهميتي نمي‎داد و هر وقت به ييلاق مي‎آمد، نزديک مظهر قنات زير چنارها براي خود خيمه و خرگاهي بر پا مي‎کرد. در نتيجه به دليل عدم مراقبت و رسيدگي اين ساختمان رو به خرابي گذاشت. او سنگهاي مرمر بنا را از جا کند و در نماي عمارت اميريه (مدرسه نظام فعلي) به کار برد. حاجي ميرزا حسين پسر حاجي ميرزا خليل، تاجر شيرازي كه در سراي امير حجره داشت باغ فردوس را از دوستعلي خان معيرالممالک خريد و دست به تعميرات آن زد. پس از او ميرزا حسين تهراني در سال 1308 هـ . ق مالك باغ شد. در حدود سال 1318 هـ . ق در زمان مظفرالدين‎شاه، ميرزا اسماعيل خان امين‎الملك، برادر امين‎السلطان اتابك، آنجا را خريداري كرد. در حدود سال 1329هـ . ق براي سومين بار اين باغ رو به خرابي گذاشت. محمد ولي‎خان سپهسالار تنكابني (خلعتبري) آن را از ورّاث امين‎الملك به مبلغ 18هزار تومان خريد. تجارتخانه طومانيانس كه از محمد ولي‎خان سپهسالار مبلغي طلبكار بود براي وصول طلب خود به عدليه مراجعه كرد. مراجع امر هم پس از رسيدگي، باغ و عمارت را در مقابل طلب به طومانيانس دادند. پس از چندي دولت وقت در مقابل وجهي كه از طومانيانس طلبكار بود باغ را ضبط كرد و اراضي آن را متري 2 تومان و 3 تومان به كارمندان وزارتخانه‎ها فروخت كه قيمت آن را پنج ساله به اقساط بپردازند. قسمتي كه باغ فردوس كنوني است در سال 1316 هـ .ش. به دستور علي اصغر حكمت، وزير معارف، خريداري شد و عمارت آن مرمت گرديد و دبيرستان شاپور تجريش در آنجا داير شد. در دوران پهلوي دوم، اين بنا به دفتر برنامه‎ريزي جشن‎هاي ۲۵۰۰ ساله اختصاص يافت و پس از پيروزي انقلاب اسلامي در اختيار صدا و سيما و بعد از آن زير نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به مركز اسلامي آموزش فيلم‎سازي تبديل و سپس با هماهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، بنياد سينمايي فارابي، سازمان ميراث فرهنگي کشور و شهرداري تهران براي محل دائمي «موزه سينما» در نظر گرفته شد و موزه سينما در ۲۸ شهريور ۱۳۸۱ با حضور رئيس‎جمهور وقت، رسماً افتتاح شد.

باغ نياوران

باغ نياوران در يكي از شمالي‌ترين نقاط شهر تهران و در دامنه رشته كوه‌هاي البرز واقع شده است. محوطه محصور اين مجموعه به وسعت 122350 متر مربع يا حدوداً 2/12 هكتار مي‌باشد كه سه كاخ صاحبقرانيه، احمد شاهي و نياوران به همراه تعدادي از بناها و فضاهاي خدماتي، رفاهي را در ميان دارد. فتحعلي شاه قاجار براي فرار از گرماي تهران و نيز تفريحات تابستاني دستور داد تا در منطقه‌اي خوش آب و هوا در شمال و خارج از تهران، باغي بسيار زيبا آماده كنند. او نيزارهاي اطراف روستاي «گرده‌وي» يا «كردويه» را به اين امر اختصاص داد. اين ده و منطقه، يكي از قديمي‌ترين نقاط اطراف شهر تهران بود. فتحعلي‌شاه و محمدشاه هريك منزلگاهي ييلاقي در اين مكان ساخته بودند و ناصرالدين‌شاه با تخريب آن، خود قصر نياوران را ساخت. ناصرالدين شاه قاجار كه در سال 1264 قمري به سلطنت رسيد در سال 1267 ق. دستور داد حاج علي‌خان حاجب‌الدوله (اعتمادالسلطنه) عمارت بزرگي را در باغ نياوران بنا گذارد. اين ساختمان در 2 طبقه ساخته شد. چون به دشتي بزرگ اشراف داشت كه شهر را مي‌شد ديد آن را «جهان‌نماي نياوران» ناميد. بعدها در كنار كاخ جهان‌نما عمارتهاي ديگري ساخته شد. بطوري كه دكتر فووريه در خاطرات خود به حدود 50 عمارت مختلف اشاره مي‌كند كه هر يك، به يك يا چند تن از زنان ناصرالدين شاه اختصاص داشت. در سال 1293 ق. ناصرالدين شاه به مناسبت سي‌امين سالگرد سلطنت خود سكه‌اي ضرب كرد كه بر آن نوشته شده بود: ناصرالدين‌شاه غازي خرد صاحبقران. از اين تاريخ به بعد بود كه رسماً لقب سلطان صاحبقران را در تمام مكاتبات اداري و خصوصي خود به‌كار مي‌برد. در همين سال جهان‌نماي نياوران را نيز صاحبقرانيه ناميد. بنابر برخي نقل‎قول‎ها، كاخ مذكور را احمدشاه قاجار براي همسر گرجي خود بنا نموده بود، اما بعدها عمارت مذكور در دوران پهلوي اول جهت اقامت وليعهد و همسر نخستين وي سامان يافته و از آن هنگام در مقاطعي از زمان توسط اين خاندان مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره كوتاهي كاخ احمد شاهي به صورت دفتر كار محمد‌رضا پهلوي عملكردي اداري يافت و سپس با انجام آخرين تغييرات معماري داخلي در دوران حكومت پهلوي در آن، به عنوان اقامتگاه اصلي وليعهد وي مجدداً به بهره برداري رسيد و تا سال 1357 خورشيدي، محل اقامت و دفتر وي محسوب گرديده است. آخرين كاخي كه تاريخچه آن مطرح مي‌شود كاخ نياوران در ضلع شمال شرقي مجموعه است. اين كاخ توسط مهندس محسن فروغي طراحي گرديده است. در ابتدا اين كاخ را بعنوان محلي براي پذيرايي و اقامت رؤساي كشورها و ميهمانان عالي‌رتبه دربار طراحي و آماده نموده ‌بودند، اما در حين عمليات اجرايي با انجام تغييرات در كاربري، به محل سكونت پهلوي دوم و خانواده وي براي ايام مختلف سال به غير از فصل تابستان اختصاص‌يافت. اين كاخ نهايتاً از سال 1346 خورشيدي مورد بهره‌برداري پهلوي دوم و خانواده او در ايران قرار گرفت و تا سال 1357 نيز محل سكونت آنها محسوب گرديده‌است. تنوع گونه‌هاي مختلف گياهي، از ويژگيهاي بارز مجموعه فرهنگي - تاريخي نياوران محسوب مي‌شود، تعدادي گونه‌گياهي غير بومي نيز در مجموعه موجود است كه به تدريج با شرايط محيطي منطقه سازگاري يافته و زيبايي خاصي به مجموعه بخشيده‌اند. مهمترين گونه گياهي مجموعه چنار (Platanus orientalis) است كه سازگاري خوبي از خود در منطقه نشان داده است و تقريباً معادل 8 از پوشش سبز محوطه را به خود اختصاص داده است. عمده آسيب‌هاي جدي طي تغييراتي كه منجر به ساخت كاخ جديد نياوران و نيز پارك نياوران در دهه 40 خورشيدي گرديد، به باغ وارد شد. طي اين مدت بسياري از درختان عرصه شمالي و جنوبي باغ در شمال و جنوب كاخ صاحبقرانيه براي ساخت كاخ جديد و پارك قطع گرديد و چهره باغ به‎كلي تغيير كرد.

معرفی جاذبه های طبیعی :

منطقه قمشلو

که در غرب اصفهان واقع شده و 37000 هکتار مساحت دارد و منطقه ای کوهستانی با اقلميی سرد و خشک است. اين منطقه در زمان قاجار شکارگاه شاهزادگان و ظل السلطان بود و آثاری نيز از آن دوره در اين منطقه باقی مانده است. اين ناحيه شامل دو قسمت است: يکی پناهگاه حيات وحش و ديگری منطقه ممنوع التعليف. حيوانات آن شامل قوچ و ميش ارمنی، کل، بز و آهو در ارتفاعات است. از پرندگان اين ناحيه می توان به کبک، تيهو، بلدرچين، هوبره، کرکس، لاش خور و ... اشاره کرد.

منطقه موته

که بين شهرستان های کاشان، لنجان، محلات، گلپايگان، خوانسار و ميمه قرار دارد و مساحت آن 220000 هکتار است. حفاظت اين منطقه عمدتاً به منظور حمايت از آهو است و گاهی اوقات گله آهوان در جاده های اصلی نيز مشاهده می شوند. منطقه کلاه قاضی که در جنوب اصفهان و تقريباً در 26 کيلومتری شهر واقع شده است. پستانداران اين پناهگاه عبارتند از: کل يا بز کوهی، قوچ و ميش، آهو يا غزال ايرانی، پلنگ، خرگوش وحشی، گرگ، کفتار، شغال، گربه شنی، روباه و غيره. عمده ترين پرندگان آن نيز شامل: کبک، تيهو، گنجشک معمولی، خانواده کبوترها، جغد کوچک، خانواده عقاب ها، بالابان، شاهين، کلاغ سياه، خانواده هدهد و خزندگان منطقه مشتمل بر: افعی شاخ دار ايرانی و مار جعفری است.

چشمه آب علی هراز

چشمه آب معدنی آب علی در شمال دهكده آب علی در 60 كيلومتری شمال شرقی تهران، در كنار بستر رودخانه مبارک آباد از زمين می جوشد. در گذشته، مظهر چشمه چندين بار تغيير مكان داده است. در حال حاضر آب چشمه با لوله به كارخانه بطری پركنی منتقل می شود و پس از بسته بندی به مصرف خوراكی می رسد. آب چشمه آب علی از گروه آب های بی كربناته كلسيک سرد با PH متمايل به اسيد است و آهن و سيليس نيز در آن وجود دارد. وجود آهن در تركيب آب چشمه به صورت پايدار به علت وجود Co2 و فشار در زيرزمين است كه پس از خروج از زمين بر اثر كم شدن فشار، Co2 آن به حالت ناپايدار و به صورت رسوب در می آيد. از آن جا كه پركردن بطری ها با اين آب، به خاطر رسوب موجود ايجاد اشكال می كند،‌ در كارخانه عمل آهن زدايی نيز از آن صورت می گيرد.

چشمه گله گیله

اين چشمه در بالاترين نقطه روستای شهرستانک در مسير جاده كرج - چالوس قرار دارد و فاصله آن تا تهران در حدود 1000 كيلومتر است. ده شهرستانک در 12 كيلومتری جاده اصلی كرج واقع شده و با دو ساعت پياده روی از آن می توان به قصر ناصری كه يادگار عهد ناصرالدين شاه است، رسيد. اين قصر اكنون محل توقف كوه نوردان است. در فاصله كمی از اين بنای ييلاقی چشمه گله گيله قرار دارد كه يكی از پر آب ترين چشمه های منطقه است و از ارزش تفريحی بسياری برخوردار است.

چشمه علی

تا سال 1319 كه نخستين استخر تهران افتتاح شد، مردم كم و بيش از چشمه علی (شمال ابن بابويه و غرب كارخانه سيمان ری) برای شنا استفاده می كردند، بعدها چشمه مكانی برای قالی شويی شد. پيشينه تمدن اين ناحيه به 4000 سال پيش از ميلاد می رسد. از اين جا اشيايی مربوط به دوره خلفای اموی و عباسی و سلجوقيان به دست آمده است.

چشمه وله گچسر

اين چشمه در جنوب باختری گچ سر و شمال باختری دهكده وله قرار دارد و فاصله آن تا هتل گچ سر دو كيلومتر است. آب چشمه از گروه آب های بی كربناته كلسيک گوگردی سرد است كه گوگرد آن از احيا سولفات حاصل می شود. اين نوع آب ها در درمان بيماری های جلدی، مجاری تنفسی و روماتيسم ها موثرمی باشد.

چشمه قلعه دختر

اين چشمه در 2 كيلومتری شمال باختر جاده تهران - آمل، در محل پل دختر، بين گردنه امام زاده هاشم و پلور به فاصله 50 كيلومتری تهران است. آب چشمه در بلندی های كوه ميان رود در تنگه ای از زمين خارج می شود و به سوی جاده و سپس رودخانه سرازير می شود. وجه تسميه چشمه به خاطر قلعه ای به همين نام است كه در كنار آن قرار دارد. مظهر چشمه در زمين های آهكی تيره و سخت از دوره ژوراسيک دروان دوم زمين شناسی است. آب چشمه از گروه آب های بی كربناته كلسيک سبک و سرد و PH آن نزديک به خنثی است. اين نوع آب های معدنی برای بيماری های دستگاه گوارش، كبد و لوزالمعده مفيد هستند.

چشمه شاهدشت کرج

آب معدنی شاه دشت در 35 كيلومتری جنوب كرج واقع شده و‌آب آن دارای سولفات سديک و كلروره كلسيک سرد است. اين آب ها در درمان بيماری های دستگاه تنفسی موثراند و به سبب داشتن يد، برای درمان بيماری گواتر نيز مفيد می باشند.

چشمه البرز

اين چشمه در 60 كيلومتری شمال خاور تهران در دهكده آب علی و در كنار جاده تهران - آمل از زمين می جوشد. در گذشته با احداث كارخانه ای از آب چشمه برای تهيه فرآورده هايی مانند دوغ و شربت استفاده می كردند. ولی اكنون اين كارخانه بدون استفاده مانده و آب آن علاوه بر مصرف های محلی سرانجام به رودخانه ای كه از جوار كارخانه می گذرد می ريزد. آب چشمه آب علی از گروه آب های بی كربناته و سولفاته كلسيک منيزين آهن دارد و گاز دار و عاری از ميكروب است. اين آب از نظر درمانی دفع كننده مواد زايد است و روی كبد و مجرای صفراوی تاثير می گذارد. همچنين به دليل وجود آهن در تركيب آن، برای درمان كم خونی مفيد است.

آبشار لار

يكی از جاذبه های مهم ناحيه لار، آبشار آن است كه در محلی در نزديكی روستای وانا واقع شده است. اين آبشار زيبايی خاصی دارد.

آبشار دوقلو

آبشار دوقلو که 2700 متر ارتفاع دارد در زير پناه گاه شيرپلا قرار گرفته و يكی از زيباترين آبشارهای ناحيه شميرانات و محلی مناسب برای رفع خستگی كوه نوردانی است كه به ارتفاعات صعود می كنند. اين آبشار از ذوب برف بلندی های البرز به وجود آمده است. برودت آب آن تا حدی است كه حتی در تابستان هم نمی توان بيش از مدتی كوتاه در آن آب تنی كرد.

آبشار يخ كوه دماوند:

يكی از مشهورترين آبشارهای يخی جهان است که زيبايی بسياری دارد. يكی از جاذبه های مهم ناحيه لار، آبشار آن است كه در محلی در نزديكی روستای وانا واقع شده است. اين آبشار زيبايی خاصی دارد.

آبشار سنگان:

اين آبشار در انتهاي جاده کن - سولقان در روستاي سنگان است اوج شکوه اين آبشار فروردين وارديبهشت است.

آبشار پيچ ادران:

از جمله آبشارهاي فصلي دراطراف تهران است که ازذوب برف‌ها در بهار و تابستان پديد مي‌آيد و در 15کيلومتري جاده کرج - چالوس واقع است.

سایر آبشارها ی استان تهران:

شکرآب در میگون تهران – اوسون در منطقه دربند تهران.
دره کن سولقان (‌شمال شرقي تهران) هملون، وزباد ،‌کشار، آهنگرک، دو چناران، وارنگرود، کردان، واريان ارنگه، اوشان فشم، دره چالوس و اوين.

دره دو چناران:

دره حصارک فرحزاد در شمال غربي فرحزاد قرار دارد که دره اي طولاني با ديدگاههاي متنوع، باغ ها چشمه ها و مسيري پرافت و خيز و مناسب براي راهپيمايي است که از مسير مي توان به امامزاده داوود رسيد.

دره هملون:

دره کوچک و کمي صخره اي در 30 کيلومتري جاده جاجرود بعد از روستاي ميگون پس از پل آهني، واقع است و داراي آب و هواي بسيار سرد درفصل بهار و اوايل تآبستان است.

دره آهنگرک:

اين دره در غرب آبادي ميگون،5 کيلومتر بالاتر از بخش فشم حدفاصل حاجيه افتآب کوه و کوه آهنگرک با مزارع و درختان سرسبز وبسيار نزديک به بخش ميگون از جمله محيط هاي مناسب براي گردش يک روزه است.

دره وزباد:

در شمال گلآبدره شميران در مکاني سراشيبي در زيردامنه هاي صخره اي قله سه هزارو صد متري اسپيلت قرار دارد و داراي تعدادي چشمه کوچک است.

منطقه حفاظت شده ورجین

شكارگاه حفاظت شده 28 هزار هكتاری ورجين در 15 كيلومتری خاور تهران قرار دارد كه دسترسی به آن از مسير جاده لشگرک امكان پذير است و شكاردر آن ممنوع است. برای گردش های يک روزه در آن، داشتن وسايل اتراق لازم است.

پارک ملی خجير و سرخه حصار

پارک ملی خجير و سرخه حصار در ارتفاع 1547 متری از سطح دريا قرار دارد و ميانگين حداكثر ارتفاع آن 2600 متر و حداقل آن 1450 متراست. اما بيش تر نقاط اين ناحيه در ارتفاع كم تر از2000 متری قرار دارند. تمام اين ناحيه به جز بخش شمال خاوری آن، جزو مناطق حفاظت شده هستند. مساحت پارک ملی سرخه حصار 9380 هكتار است كه تحت كنترل و حفاظت سازمان محيط زيست قرار دارد. آب و هوای اين منطقه نيمه خشک است و اختلاف درجه حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط باران منطقه 305 ميلی متر، متوسط حداكثر درجه حرارت سالانه آن 9/18 درجه سانتی گراد و متوسط حداقل آن 1/9 درجه سانتيگراد است. مهم ترين شبكه آب های سطحی كه در اين ناحيه جريان دارد، رودخانه جاجرود است كه پس از سد لتيان، در حاشيه منطقه جريان پيدا می كند و در شهرک پارچين از منطقه خارج می شود. رودخانه های اين منطقه در طول مسير خود از بيشه زارهای انبوه و باغ های پر درخت می گذرند كه زيستگاه انواع پرندگان مهاجر در زمستان می باشند.

منطقه حفاظت شده لار

این منطقه در شمال و شمال شرقی تهران و در فاصله 90 کیلومتری آن قرار دارد. منطقه لار به علت غنای ساختار های طبیعی گونه های مختلفی از حیات وحش مانند قوچ – میش – پلنگ – گراز – روباه و شغال و 97 گونه پرنده و انواع خزندگان را در خود جای داده و از گستره بسیار متنوع گیاهی نیز برخوردار است.

پارک ملی كوير

پارک ملی كوير نمونه ای از اكوسيستم های خشک و بيابانی است كه مقدار باران ناچيز آن، اجازه فعاليت های كشاورزی را نمی دهد، اين پارک دارای مجموعه گياهی و جانوری ويژه ای است كه به طور شگفت آوری با منابع ناچيز و محدوديت های زيستی محيط خود سازگار است اين پارک دارای گونه های متنوع است و پوشش گياهی آن در دشت های هموار و كوهستان ها، زيستگاه هايی بسيار مناسب برای زيست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضی مسطح اين پارک با پوشش گياهی كويری و نيمه كويری، زيستگاه پستاندارانی مانند پوزپلنگ و گورخر است. بخش های كوهستانی آن نيز با پوشش گياهان استپی دارای تعداد قابل توجهی وحوش كوه زی مانند كل، بز، قوچ و ميش است. پارک ملی كوير مجموعه با ارزشی از ذخاير گياهی و جانوری متنوع و نيز آثار فرهنگی و تاريخی، مانند كاروان سرای شاه عباسی (قصر بهرام) و باقی مانده آثار حرم خانه و عين الرشيد می باشد. پارک ملی و منطقه حفاظت شده كوير باختر كوير مركزی و خاور درياچه نمک قرار دارد.

غار یخ مراد

اين غار در مسير جاده تهران - چالوس در منطقه گچ سر و در جايی مصفا به نام آزادبر قرار گرفته است. غار يخ مراد از عجايب غارهای جهان به شمار می آيد. زمستان های گرم و تابستان های بسيار سرد دارد و دارای قنديل های آهكی و يخی است. برودت درون غار به اندازه ای است كه تا ماه خرداد هم می توان قنديل های يخ را درآن ديد. در فصل بهار، گياهان معطر كوهستانی محوطه بيرون غار را می پوشانند كه اين برای بازديد كنندگان از غار بسيار ديدنی است.

غا ر بورنیک

اين غار در جاده دماوند - فيروز كوه نزديک روستای هرانده واقع شده است. در فصل تابستان هوای درون غار بسيار خنک و دل پذير است.

غار رود افشان

اين غار در دهكده رود افشان شهرستان دماوند و در كوهستان البرز مركزی واقع است. غار رود افشان در مسير راه كوه نوردانی است كه به ارتفاعات منطقه صعود می كنند. درون غار پوشيده از مواد آهكی است كه به صورت قنديل هايی از سقف غار آويزان شده است. همچنين در داخل غار چاله هايی وجود دارد كه آبی زلال از دل صخره های سنگی آن بيرون می آيد. ارتفاع غار به اندازه ای است كه به آسانی می توان در آن حركت كرد.

غار گل زرد

غار گل زرد در دشت زيبای لار واقع شده و هر ساله ميزبان كوه نوردانی است كه قصد درنورديدن ارتفاعات دماوند را دارند. سطح درون غار، پوشيده از استالاكتيت (چكيده) و استالا گميت (چكنده) است كه به شكل قنديل هايی از سقف و كف آن نمايان شده اند. همچنين سطح غار پوشيده از كربنات كلسيم است كه با روشنايی فانوس كوه نوردان كه بر آن ها می تابد،

غار اینهون

غار اینهون در جاده فیروز کوه نزدیک زرین دشت قرار دارد. ابتدای ورودی این غار در گذشته ساختمانی وجود داشت که اکنون دیواره قسمتی از آن برجای مانده است. پشت این دیوار گودالی وجود دارد که پس از عبور از آن به تالار بزرگی ختم می شود.

غار بزج

این غاردر طالقان در 120 کیلومتری شهر تهران واقع است. در گذشته از این غار به صورت پناهگاه استفاده می شد. این امر از دروازه، دیدگاه و نیز محل نشیمن و استراحتگاهی که در غار وجود دارد، مشهود است. طول غار 25 متر است.

غار کله سنگ

این غاردر کوه های طالقان داخل کوهی به همین نام نزدیک روستاهای «سوهان» و «آرتون» واقع است. دهانه غار تنگ است و درون آن منابع آب های زیرزمینی دیده می شود. طول غار 85 متر است و از سنگ چین های دستی درون غار استنباط می شود که این غار در ادوار پیش از تاریخ مورد استفاده انسان ها بوده است.

غارهای هیو

در هشت کیلومتری هشتگرد به قزوین، سه غار به فاصله تقریباً 15 متر از یکدیگر در دامنه کوه قرار دارند. طبق مطالعات انجام شده این احتمال وجود دارد که غارها مربوط به دوران پارینه سنگی باشد.

غار لالون ( لالان)

در جنوب غربی روستای لالون از توابع ساوجبلاغ، در ارتفاع 400 متری در دل صخره های مرتفع، دهانه یک غار وجود دارد. داخل غار نشانه دودخوردگی فراوان به چشم می خورد که خود نشانه سکونت افراد در زمان های دور است. در سمت شمال غار یک پناهگاه صخره ای وجود دارد که در آن خرده سفال های لعاب دار ساده اسلامی از دوره سلجوقی و ایلخانی به چشم می خورد.

يخچال حصارک کوچک

اين يخچال که کاملاً سالم مانده در ابتداي ورودي روستاي حصار کوچک در جنوب جاده آسفالته و در جنوب شرقي شهرستان ورامين واقع شده و با شهر ورامين حدود 17 کيلومتر فاصله دارد. ورودي يخچال در جهت شمال قرار دارد و داراي طاق هلالي است. در جهت غربي و شرقي نيز دريچه هاي کوچکي وجود دارد که احتمالاً از طريق آن ها، يخ هاي جمع آوري شده را به درون يخچال مي ريختند.

يخچال علي آباد

در روستاي علي آباد ورامين، مجموعه اي از تأسيسات تاريخي وجود دارد. علاوه بر آب انبار، اين مجموعه شامل يخچال و ديوار براي آب بستن پشت آن، يخ بستن و سپس انتقال يخ به درون يخچال است. يخچال از اتاقي با پلان دايره و مصالح آجر و خشت و گل تشکيل شده که قسمت فوقاني آن کاملاً فروريخته است. راه ارتباطي به مخزن يخچال به وسيله يک سري پله که در اتاقي با ابعاد تقريبي 4×4 متر در انتهاي آب انبار قرار دارد، امکان پذير است.

قله دماوند

قله 5671 متری دماوند به عنوان سمبل عظمت و استواری ايران، با دارا بودن اقليم كوهستانی و ييلاقی و چشمه های آب گرم و مناظر و چشم اندازهای بديع و زيبا همواره جاذب توريست بوده و جمعيت های ساکن زيادی را در دامنه های خود جای داده است. قله مشهور دماوند بلند ترين قله رشته كوه های البرز است که در 35 كيلومتری شمال شهر دماوند در محدوده شهرستان لاريجان ودر75 كيلومتری شمال خاوری تهران بزرگ قرار گرفته است. ارتفاع دماوند از سطح دريای مازندران 5636 متر و از سطح دريا های آزاد 5671 متر است. چشمه های آب گرم معدنی بيشتر در جنوب خاوری كوه قرار گرفته اند و درجه حرارت آب آن ها در حدود 70 تا 80 درجه سانتی گراد است.

قله توچال

قله توچال است که 3957 متر ارتفاع دارد، معروف ترين و مرتفع‌ترين كوه شمال تهران است. قله توچال در 7 كيلومتری (خط تقسيم) دربند قرار دارد. اين قله و اطراف آن به علت ارتفاع زياد در بيشتر اوقات سال پوشيده از برف بوده و به خاطر داشتن هوای معتدل و مطبوع در اواخر بهار و تابستان به ويژه روزهای تعطيل محل تفرجگاه علاقمندان به طبيعت و كوهستان می باشد.


تپه و قبرستان قيطريه

تپه و قبرستان قيطريه در منطقه قيطريه واقع شده و مربوط به اواخر هزاره دوم قبل از ميلاد است. جمع مساحت کاوش شده در این تپه بیش از 5000 متر مربع است که در تراشه ها و گمانه زنی ها تعدادی گور باستانی و تعدادی ظروف سفالی از این گورها که بالغ بر 2500 قطعه هستند به دست آمد. فراوانی میراث سه هزار ساله شهر مردگان قیطریه تاکنون در هیچ هپه باستانی سابقه نداشته است.

تپه واوان

تپه واوان از تپه های تاريخی متعلق به دوره ساسانی است كه در كنار شهرک واوان شهرستان اسلامشهر قرار گرفته است. اين تپه با شماره 1955 به ثبت رسيده است.

تپه چشمه علی

در مجاورت شهر ری و در کنار چشمه ای به همین نام نزدیک ابن بابویه قرار دارد. در این محوطه اشیا و آثاری از دوره ماقبل تاریخ و ادوار تاریخی ساسانی و پارتی و دوره های اسلامی به دست آمد.

قره تپه شهريار

قره تپه شهريار از تپه های باستانی متعلق به هزاره 5 و 4 قبل از ميلاد است که طبق حفاری های انجام شده با چشمه علی شهرری و موشلان تپه اسماعيل آباد تقريبا متعلق به يک دوره است.

تپه شغالی پیشوا

این تپه در دامنه شمال غربی تپه های طبیعی شهر پیشوا واقع شده و تراسی با وسعت کم دارد. این نقطه با توجه به اهمیت سوق الجیشی و نزدیکی به رودخانه جاجرود در اواخر هزاره ششم پیش از میلاد محل استقرار اقوام پیش از تاریخ بوده است.

تپه ميل

تپه ميل در کنار جاده ميل به ورامين و در نزديکی ده خير واقع شده است. اين تپه از تپه های بسيار کهن منطقه است که بقايای آتشکده ای قديمی بر روی آن به جای مانده است.

تپه گبری ری

در شمال خاوری امين آباد، تپه ای قرار دارد كه به نام تپه گبری مشهور است. بر بالای اين تپه آثار برج سنگی و گچی بزرگی از دوران ديلميان باقی مانده كه به احتمال قوی مقبره مرداويج زيارگيلی از سرداران معروف آل زيار (ديلمی) است.

تپه خرم آباد ساوجبلاغ

تپه خرم آباد از تپه های تاريخی به جا مانده از هزاره اول قبل از ميلاد است. اين تپه در روستای خرم آباد شهرستان ساوجبلاغ قرار دارد و با شماره 1378 به ثبت رسيده است. شامل چند سطر نوشته مربوط به وقايع زمان سلطنت فتح علی شاه و نقوشی از سربازان و شاهزادگان است که در مرکز آن تصويری با عنوان السلطان فتح علی شاه جلب نظر می کند.
وجود رودخانه هایی دایمی مانند رودخانه كرج، رودخانه جاجرود، رودلار، حبله رود، رود شور یا ابهر رود و طالقان رود موجب شده تا استان تهران از لحاظ منابع آب كمبودی نداشته باشد. بیشترین رودخانه های استان از كوه های البرز سرچشمه می گیرد. در استان تهران قنات های متعددی وجود داشته كه در گذشته نه چندان دور در تامین آب مورد نیاز مناطق شهری و روستایی سهم به سزایی داشته اند. لیكن امروزه با استفاده از امكانات آب لوله كشی كه از سدهایی چون امیركبیر، لتیان و لار تامین می شود، آب قنات ها و چشمه ها فقط برای كشاورزی و آبیاری مصرف می شود و فقط بعضی چشمه ها، به ویژه چشمه های آب معدنی كه بیشتر در شمال شرقی استان متمركزند، اهمیت سابق خود را حفظ كرده اند. مهم ترین این چشمه ها عبارتند از چشمه اعلا دماوند، چشمه قلعه دختر، چشمه آب علی هراز، چشمه وله در گچسر، چشمه شاه دشت كرج، چشمه علی در شهر ری، چشمه تیزآب، چشمه گله گیله.

رود کرج

رودخانه ای دايمی است که از قابليت هاي گردشگري بسيار بالايي برخوردار بوده و در شهرستان كرج، تهران، قم و استان های تهران و قم جريان دارد. اين رودخانه از مهم ترين مناطق گردشگاهي مردم تهران و شهرستان هاي اطراف است رودخانه كرج از دامنه شمالی كوه آسرا و جنوب گردنه عسلک و در 42 كيلومتری شمال شرقی كرج سرچشمه گرفته و پس از عبور از دره ميان كوه تاريكه نو (در شمال) و كوه كرچان (در جنوب)، در جنوب روستای وله با رودخانه ولايت رود مخلوط می ‌شود و به موازات راه اتومبيل رو كرج ـ چالوس به سمت جنوب می رود‌ و پس از مخلوط شدن با رودخانه شهرستانک در روستای پل دو آب تغيير مسير داده و به سوی غرب متوجه می شود

رود خانه طالقان

رود طالقان که از كوه های كندوان و كهار بزرگ در شمال غربی تهران سرچشمه می گيرد و سواحل آن به ويژه در بخش های بالادست دارای ارزش های تفريحی و جهانگردی است. اين رود در دره طالقان به سوی باختر جريان می يابد و سپس به سفيد رود می پيوندد. طول اين رودخانه 180 كيلومتر است.

رودخانه تار

رودخانه تار که 13 كيلومتر طول دارد يک رود دائمی و از ريزابه های رودخانه دماوند است. اين رود در دهستان ابرشيوه، شهرستان دماوند جريان دارد و از يک كليومتری غرب درياچه تار،‌ در 13 كيلومتری شرق دماوند سرچشمه می ‌گيرد. رود تار از دره ميان كوه های قره داغ و ميانرود (در شمال) و زرين كوه (در جنوب) رو به غرب روان می ‌گردد حوضه اين رودخانه درياچه نمک قم، شيب متوسط 7 درصد است.

رودخانه لار دماوند

اين رودخانه از كوه های برف گير و پر باران كلون بستک كه 3000 متر ارتفاع دارد و در شرق و شمال شرقی استان تهران قرار دارد سرچشمه می گيرد و از همين رو، بسيار پرآب است. اين رود دارای شاخه های فراوانی مانند دلی چای، آب باران و سفيدآب است. در دو سوی رود لار، مرتع ها و چراگاه هايی طبيعی وگسترده با حدود 60 كيلومتر درازا و شش تا هفت كيلومتر پهنا وجود دارد، در شاخه های رودخانه لار، ماهی قزل آلا فراوان است. روی اين رودخانه يک سد ساخته شده است.

رود خانه جاجرود

جاجرود يک رود دايمی است که 140 كيلومتر طول دارد. اين رودخانه که در شهرستان های تهران، ورامين و قم جريان دارد و از تلاقی رودخانه گرمابدره و ريزابه‌ای كه در روستای زايگان در 34 كيلومتری شمال شرقی تهران به هم پيوسته‌اند، تشكيل می ‌يابد. شيب متوسط اين رود 1 درصد و مسير كلی آن جنوبی است. كناره هاي اين رودخانه براي مردم تهران و شهرستان هاي اطراف از ارزش هاي گردشگاهي برخوردار است.

رود شور

رود شور از كوه های سلطانيه قزوين سرچشمه گرفته و از به هم پيوستن دو رودخانه خزررود و ابهررود و برخی از رودهای كوچک فرعی ديگر تشكيل می‌شود از 6 كيلومتری جنوب باختری حسن آباد (مركز بخش فشاپويه) گذشته و بر شوره‌ زار خاور حوضی سلطان جذب می ‌گردد و پس از آبياری ابهر، قزوين، ساوجبلاغ و تهران به رودخانه كرج می پيوندد. اين رودخانه به دليل داشتن نمک در پايين دست، برای كشاورزی مناسب نيست ولی شاخه هايی از آن از امکانات گردشگاهی برخوردار است.

آداب و رسوم :

نوروز

جشن نوروز با آداب و رسوم ویژه ای همراه است:
  • حاجی فیروزبر اساس نوشته عبدالله مستوفی، حاجی فیروز با خاک زغال و با دوده بخاری چهره خود را سیاه می کرد و کلاه شیپوری و یا استوانه ای بلند که از کاغذ یا مقوا بود بر سر می گذاشت و جامع رنگین چهل تکه که زنگوله هایی به آن دوخته شده بود، می پوشید.
  • چهارشنبه سوری در این روز مردم آتش بازی می کنند و آش رشته یا به اصطلاح اهالی منطقه دماوند «کته را» می خورند. در این روز آتش افروخته می شود و از روی آن می پرند و می خوانند: زردی من از تو –سرخی تواز من.
  • پنجک یا پنجه پنج روز آخر سال را که هوا سرد بود. پنجک یا خمسه مسترقه می گفتند. خطر یخ زدن محصولات در این چند روز وجود داشت. از این رو مردم به کوه می رفتند و جشن می گرفتند تا هوا بدتر نشود.
  • عید نوروز در روز عید مردم به دید و بازدید می پردازند و لباس های نو و تمیز به تن می کنند. در گذشته بزرگترها به کوچکترها عیدی و تخم مرغ رنگی می دادند و عموماً شیرینی و تنقلاتی چون کشمش، مویز و نقل برای بازدید کنندگان ایام عید می آوردند. در روستاها مراسم عید دیدنی از خانه کدخدا یا سالخوردگان و بزرگان شروع می شد.
  • سیزده به در در سیزدهمین روز فروردین، مردم سبزه ای را که پیش از فرا رسیدن عید در خانه سبز کرده اند. به صحرا می برند و آن را به آب روان می سپارند. غذای اصلی روز سیزده به در کوکو سبزی است. در این روز بازی های متنوع همراه با اشعار مناسب اجرا می شود.

تیرما سیزده

در شب 13 تیرماه در آهار مردم هر خانه دور هم جمع می شوند و به نقل داستان ها و قصه ها می پردازند و با دیوان حافظ فال می گیرند. نوجوانان نیز به پشت بام می روند و دستمالی را به ریسمان می بندند و به خانه ها می اندازند تا صاحب خانه کشمش، نخودچی، پول خرد در گوشه دستمال ببندد. در حوزه دماوند و فیروزکوه نیز مراسمی به نام «لال بازی» دارند.

نام گذاری

در شب ششم زایمان ولیمه می دهند و نام گذاری می کنند. در این مراسم عده ای از مردان و زنان برای شام دعوت می شوند. پیش از صرف شام بچه را بیرون می آورند و در بغل ریش سفید مجلس می گذارند و از او می خواهند برای نوزاد نامی برگزیند. آنگاه ریش سفید چند اسم روی کاغذ نوشته و آنها را لای قرآن می گذارد و اذان به گوش راست و اقامه به گوش چپ نوزاد می خواند. به دنبال آن یکی از کاغذها را از لای قرآن بیرون می آورد. او اسم را می خواند و بقیه برای تایید صلوات می فرستند.

آش دندانی

وقتی نوزاد شروع به درآوردن دندان می کند برای او آش دندونی درست می کنند تا دندان هایش راحت و سبک بیرون آید.

مکتب خانه

در گذشته مکتب دار ابتدا الفبا و هجی کردن را می آموخت. پس از آن شاگرد باید یک کله قند و انعامی از این نوع برای مکتب دار می آورد. از ابزارهای مکتب دار چوب و فلک بود که در باورها و ضرب المثل های عامیانه از چوب و جور استاد فراوان ذکر رفته است. مکتب دار از میان شاگردان یک نفر را به عنوان خلیفه (مبصر) انتخاب می کرد. وظیفه خلیفه این بود که امر به جارو کردن مکتب خانه کند، دستور خرید روزانه خانه مکتب دار را صادر کند و هر عید برای مکتب دار عیدی جمع کند.

چله

مردم شب اول چله یعنی شب یلدا را که طولانی ترین شب سال نامیده می شود، به شب نشینی و تفریح می گذارنند و آجیل، هندوانه، گندم برشته، گردو و کشمش می خورند و فال حافظ می گیرند.

نذری ها

از سفره های نذری که درتهران مرسوم بوده است، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • سفره حضرت رقیه (س): مهر الزمان نوبان می نویسد: نذر سفره حضرت رقیه متداول ترین و نیز از ساده ترین سفره های نذری است. زمان برگزاری آن دوشنبه، چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه است و محل آن معمولاً در اماکن متبرکه چون امامزاده ها و مساجد است.
  • آجیل مشکل گشا: این آجیل عبارت از توت خشک، نخودچی، فندق، پسته، نقل، کشمش و بادام است که برای رفع گرفتاری ها و مشکلات نذر می کنند.
  • مولودی خوانی: یکی از مراسم زنانه پرطرف دار مولودی خوانی است.

ماه محرم

یکی از نشانه های عزاداری برای سیدالشهدا اجرای مراسم تعزیه است. تعزیه در آغاز ساده برگزار می شد و منظور از آن بیان احوال و مصایب خاندان اباعبدالله و واقعه غم انگیز کربلا بود. تعزیه خوانی در زمان ناصرالدین شاه با ساخت تکیه دولت به وسیله معیر الممالک به اوج خود رسید.
کمربند بازی یک دایره در وسط می کشند. پنج نفر در دایره می ایستند و 5 نفر کمربندها را به نحوی در دایره می گذارند که سگکها به طرف بیرون باشد. افرادی که بیرون دایره ایستاده اند سعی می کنند کمربند را از داخل خط بردارند. در این تلاش اگر کسی که داخل بود بیرون کشیده شود، کتک می خورد و می سوزد. از سوی دیگر کسانی که داخل هستند، افراد بیرونی را به داخل می کشند، کتک می زنند و بیرون می اندازند. وقتی تمام افراد یک گروه بسوزند، آن گروه بازنده محسوب می شود. در این مورد اگر یک نفر از افراد بیرون دایره به یکی از افراد داخل دایره لگد بزند، همه افراد آن گروه می سوزند و بازنده می شوند.

بازی بارون می آد جرجر

وقتی باران می بارد بچه ها تنها یا دسته جمعی به حیاط خانه می روند. زیر باران می ایستند و هر دو دست را صلیب وار باز می کنند. به آسمان نگاه می کنند و دور خود می چرخند و می خوانند:
بارون می آد جرجر /پشت خونه هاجر /هاجر عروسی داره (کرده) /دم تخروسی داره (کرده) /جارو کنیم بهر تو /پارو کنیم بهر تو /تیغ نرود پای تو.

بازی جم جمک برگ خزون

برای شروع، به اتفاق آرا یکی از بازیکنان را به عنوان «اوستا» انتخاب می کنند و همگی دست ها را مشت کرده روی هم می گذارند و شروع به خواندن اشعار می کنند: جم جمک برگ خزون /مادرم زینب خاتون /گیس داره قد کمون /از کمون بلند ترک /از شبق مشکی ترک /گیس او شونه می خواد /شونه فیروزه می خواد /هاجستم و واجستم /تو حوض نقره جستم /نقره قلمدونم شد /هاجری به قربونم شد.
زمانی که اشعار خوانده می شود بچه ها دست های مشت کرده خود را در جا می جنبانند. با تمام شدن اشعار بچه ها باید با زیرکی بلافاصله دست های خود را کنار بکشند. از خطر گرفتار شدن به دست «اوستا» برهانند . در غیر این صورت بازنده بازی خواهند بود.
برخی دیگر از بازیها عبارتند از:
الک دولک، چوق توپ، گال گالک، یه قل دو قل، دورنا بازی، دوز قلعه.

پوشاک مردانه

  • سرپوش ها:شامل کلاه نمدی که کلاه لبه کوتاهی شبیه عرقچین است. کلاه حسن بیگی که لبه ای بلندتر دارد، کلاه نیمچه بختیاری، کلاه فراشی، کلاه بختیاری که قسمت بالای آن پهن و هر چه به دهانه می رسید جمع می شد، کلاه تخم مرغی که شبیه نصف تخم مرغ بود، کلاه پوستی، کلاه مقوایی، کلاه پهلوی، شال.
  • تن پوش ها: شامل پیراهن، شلوار، قوای مراد بیگی، قوای معمولی، سرداری، پستک.

پوشاک زنان

پوشاک زنان در دوره قاجاریه به شیوه دوره زندیه بود. در این دوره اغلب برای روبند پارچه سفید انتخاب می شد که بلندی آن در بیشتر مواقع تا زانو نیز می رسید. روی روبندو در جلوی چشم ها تکه های توری تعبیه می شود. پاپوش زنانه در دوره قاجاریه با دوره های قبل فرقی نداشت و عموماً نعلین و ساغری نوک برگشته استفاده می شد. طرح گالشی، کفش نرم پاشنه و خط دور کفش، معرف اندازه آن بود. سه خط کوچکترین و هفت خط بزرگترین شماره کفش به شمار می رفت. از کفش های فرنگی دوز زنانه نیز باید یاد کرد. پیراهن بانوان معمولاً از ململ سفید بود. ارخالق ها گاه تا ران نیز می رسید. این دامن را پرچین تهیه می کردند و آن را شلیته می نامیدند. نوعی دامن شلواری هم «تنبان» نامیده می شد. تنبان شبیه شلیته بود با این تفاوت که مانند شلیته وسط آن باز نبوده و از وسط دو قسمت جلو و عقب به هم دوخته می شد.

سرپوش:

برای سرپوش نیز چهار قد توری به شکل چهارگوش بریده می شد. آنگاه به شکل مثلث آنها را تا می کردند و طوری آن را به سر می انداختند که زاویه قایم در پشت سر و دو گوشه دیگر بر روی سینه ها و در زیر گلو به هم می رسید و به وسیله گره زدن و یا سنجاق آن را بر سر محکم می کردند.
زبان اصلی مردم تهران و استان تهران، فارسی است. اما در بعضی نقاط زبان های محلی نیز دیده می شود که در مجموع از لهجه های فارسی محسوب می شوند. به طور کلی زبان و گویش های دیگری مانند آذری، گیلکی، لری، مازندرانی نیز به دلیل مهاجرت ها به آن افزوده شده است.

اشتهارد و کرج:

اهالی اشتهارد خود را از طایفه «تات» یا «ترک» می دانند. تات ها به گویش محلی و ترکها به گونه ای از ترک آذری تکلم می کنند. مردم برخی روستاها مانند پلنگ آباد و جار به هر دو زبان سخن می گویند.

تهران و ری:

ساکنان تهران قدیم قبل از پایتخت شدن مانند روستانشینان کنونی شمیران و آبادی های مجاور سخن می گفتند. اما شهر تهران لهجه خود را از دست داد و لهجه فعلی آن ترکیبی از انواع لهجه های ایرانی است. زبان محله «چال میدان» در محاوره، لحن والفاظ خاصی داشت که به غنی سازی فرهنگ عامه کمک می کرد. این لحن هنوز در گوشه کنار این محله به گوش می رسد. در زبان محاوره ای تهران طبقات اجتماعی نقش مهمی داشته اند و هر قشری لحن زبان خاص خود را داشته است.

دماوند:

گویش منطقه دماوند را می توان در شمار گویش های اصیل ایرانی قرارداد. لهجه این منطقه به دو دسته تقسیم می شود: تاتی و لهجه ها و گویش های غیرتاتی.

شمیران (قصران ):

زبان عمومی قصران لهجه ای از زبان باستانی پهلوی رازی است، ولی در لهجه میگون، شهرستانک، لالون، زاگون، روته، گرمابدر، شمشک و دربندسر، لهجه مازندرانی غلبه دارد.

رباط کریم:

چند دسته گویش در این منطقه به چشم می خورد: ترکی شاهسون در روستاهای منجیل آباد، آلارد، انجم آباد گویش فارسی در رباط کریم، سلطان آباد، اکبرآباد، سبزدشت، حصارک نقاط چند زبانه(ترکی، لری، تاتی، فارسی)

شهریار:

در شهریار و نقاط روستایی آن به گویش های ترکی، لری، کردی، فارسی، تکلم می شود. برخی نقاط ترک زبانند و خود را از اعقاب شاهسون های آذربایجان می دانند.

ورامین:

چند گویش در این منطقه وجود دارد. از جمله ایل دماوند که به لری تکلم می کنند.

زورخانه

زورخانه محل ورزش های پهلوانی ایران است. در این مکان، زیر یک سقف گنبدی شکل که گود ورزش درست زیر آن قرار دارد، مرشد با ضرب به خصوصی شروع ورزش را اعلام می کند: اول شنا، بعد میل گرفتن، چرخ، پارو زدن، کباده گرفتن با آهنگ همراه با اشعار شاهنامه و مدح مولا علی (ع) برخی از این حرکات دسته جمعی و بقیه انفرادی انجام می شود. در پایان ورزش مرشد دعا می خواند و ورزش کاران با گفتن امین و بوسیدن زمین، از گود خارج می شوند.

گل ریزان:

یکی از صفات نیک ورزش کاران باستانی، احساس همدلی آنان نسبت به هم است. این احساس در مراسم گلریزان تبلور می یابد. به این ترتیب که اگر یکی از ورزش کاران با سابقه از لحاظ مالی در تنگنا باشد، با ترتیب دادن مراسم گلریزان و دعوت از افراد مختلف، سعی می کنند مشکل او را بر طرف کنند. برای این کار در شبی معین گرد هم می آیند و در پایان ورزش، میان دار که سابقه و احترامی بیش از سایرین دارد، در وسط گود شروع به چرخیدن می کند و از هر یک از مدعوین برای فرد نیازمند پول جمع می کند.
  • دیزی
  • آش شله قلمکار
  • آش زین العابدین
  • اشکنه
  • آبگوشت بزباش
  • دمپختک

مشاهیر :

كمال الملك

محمد غفاری (کمال‌الملک) از هنرمندان به نام عصر قاجار است. وی در سال ۱۲۲۴، در تهران به دنیا آمد. در همان سال و در شش ماهگی، خانواده‌اش وی را همراه خود به یکی از قرای کاشان بردند.خانواده‌ی او اهل هنر بودند، مخصوصاً عمویش «صنیع الملک» از نقاشان زبر دست بود، که کمال‌الملک همراه او، در سال ۱۲۳۴، به تهران آمد و در مدرسه‌ی دارالفنون به تحصیل پرداخت که در ضمن آن نقاشی هم می‌کرد تا جایی که تابلوهای او توجه ناصرالدین شاه را جلب کرده و او را به دربار برد و لقب «کمال‌الملک» را به او داد. ظهور او در عرصه نگارگری با ابداعات و نوآوری‌های او، در سبک و روش، فصل تازه‌ای را در بخش هنرهای تجسمی ایران گشوداو با کشیدن تابلوی «تالار آیینه»، که از شاهکارهای وی به شمار می‌آید، از سوی ناصرالدین شاه به لقب کمال‌الملک ملقب شد.

وارد طهرانی (محمّد شفیع):

محمد شفیع، فرزند محمد شریف تهرانی، متخلص به وارد و از شاعران تهران است. اجدادش از خدام آستان حضرت عبدالعظیم‌(ع) بوده‌اند. به دنبال دعوت عالم‌گیر پادشاه از استادش، ملاّ سلیم تهرانی، همراه وی به هندوستان رفت و در آن دیار، گاه در حیدر آباد (در دوره فرمان‌روایی عبدالله قطب شاه) و گاه در دهلی (در دوره فرمان‌روایی بهادر شاه جانشین عالمگیر شاه)، روزگار گذراند و سرانجام درویشی اختیار کرد.

شریفای طهرانی:

که گاه به کاشف مشهور بود، برادر حمید اسماعیل منصف تحصیل کرده‌ای بود که در طرشت قضاوت می‌کرد. وی در نظم و نثر تبحر داشت. اشعار مشهور او عبارت است از: لیلی و مجنون، عباس نامه و هفت پیکر. آثار نثر او نیز به قرار زیر است: سراج‌الخیر، دُرّ مکنون و خزان و بهار.

صبوری طهرانی (محمود):

وی از شاعران تهران در عصر صفویه بوده که فزون بر شاعری به کتابت هم اشتغال داشته است.

عطاءالله طهرانی (استاد):

استاد عطاءالله طهرانی از شاعران و استادان ادب در تهران بوده است.

ساقی میرزا:

معمار شاه اسماعیل صفوی بود، که به مقام وزارت نیز رسید. وی هم‌چنین، طبع لطیفی داشت و شعر هم می‌سرود. (سده دهم).

افضل نامی طهرانی:

از شاعران اوایل دوران صفوی است که شعرش به غایت رنگین و متین است. از شاگردان مولانا امیدی تهرانی و احتمالاً از ملایان تهران هم بوده که در جوانی به طور ناگهانی وفات یافته است.

حقی رازی (مولانا):

مولانا حقّی، منسوب به رازی، را شاعری زبان آور نگاشته اند.

قاسم بیک افشار:

مشهور به ملّا حا لتی، از نامدارترین شاعران دوره‌ی شاه طهماسب اوّل بود که در تهران نشو و نما پیدا کرد.

شاکر طهرانی :

آخوند شاکر طهرانی در تهران تولّد یافت و در طول زندگی با علما و شعرا محشور بود. وی از سخن شناسان و آشنایان به معانی، بیان، عروض و قوافی یاد شده است. او در اصفهان سکونت گزید و در همان جا وفات یافت.

محمد بن حسین (شیخ یوسف طهرانی):

از عالمان معقول و منقول بود که کتاب الفصول از آثار اوست. وی این کتاب را در سال ۱۱۰۴ قمری (۱۶۹۳ یا ۱۶۹۴ م) تلخیص کرد و نام نقدالاصول به آن داد.

یوسف بن محمود طهرانی(رازی):

از فقهای حنفی قرن هشتم هجری و شارح کنزالدقایق فی فروع الفقه الحنفی بود. این اثر را در سال ۷۷۳ قمری (۱۳۷۱ یا ۱۳۷۲ م) در قاهره به نگارش در آورد.

نصربن مهدی بن نصربن مهدی (ابوالفتح ونکی):

از علمای سادات زیدی مذهب ونک در قرن پنجم بود. وی از بزرگانی چون ابوالفضل محیی بن حسین علوی زیدی و ابوبکر اسماعیل بن علی خطیب نیشابوری استماع حدیث کرده است.

جلال آل احمد:

جلال آل احمد در 11 آذر 1302 در خانواده اى روحانى در تهران چشم به جهان گشود. پدر او سيد احمد حسينى (متولد 1266 شمسى) تحصيلاتش را در حوزه مروى تهران گذرانده بود و او از روحانيون مبارز دوران استبداد رضاخانى بود. جلال به سال 1322 به قصد تحصيل در بيروت، عازم نجف اشرف شد و سه ماه نزد برادر ماندگار شد. ولى بعد از سه ماه احساس عجيبى به او دست داد و از اين سفر رو گرداند و به تهران بازگشت و در همان سال وارد دانشسراى عالى گرديد و در رشته ادبيات مشغول تحصيل شد. جلال آل احمد علاوه بر شغل معلمى به نويسندگى و روزنامه نگارى نيز مشغول شد. بعد از حادثه خونين 15 خرداد 1342 جلال با آن نظريه معروفش درباره روحانيت و امام(ره) يك خط اصلى ترسيم كرد كه تنها اميد رهايى و بسيج توده ها در دست روحانيت آگاه است و نه در دست روشنفكران. كه اين نظريه با پيروزى شكوهمند انقلاب اسلامى در سال 1357 به رهبرى امام خمينى(ره ) بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران به حقيقت پيوست. بعد از اين كه جلال نسبت به روحانيت بويژه نسبت به امام خمينى ((ره )) اظهار علاقه نمود، ساواك به وحشت افتاد و به عناوين مختلف او را مورد تهديد قرار داد و سعى كرد كه جلال را از روحانيت جدا نمايد. در سال 1347 تهديد به مرگ شد. ساواك مى خواست كه جلال را بدون سر و صدا از ميان بردارد و به همين خاطر وى را به اسالم در استان گيلان (ويلاى تابستانى جلال ) تبعيد نمود و سرانجام در يك صحنه ساختگى و مشكوك در روز سه شنبه 18 شهريور ماه 1348 بدون هيچ گونه سابقه بيمارى دارفانى را وداع گفت و توسط خانواده اش در تهران در مسجد فيروزآبادى نزديك حضرت عبدالعظيم به خاك سپرده شد. روزنامه ها با اشاره ساواك مرگ او را عادى جلوه داده و در اثر سكته قلبى قلمداد نمودند.

آیت‌الله سید محمود طالقانی:

آیت‌الله سید محمود طالقانی در اواخر حكومت سلسله قاجاریه پا به عرصه گیتی نهاد و پس از پشت سر نهادن دوران حكومت پهلوی اول و دوم، و چند ماه بعد از به ثمر رسیدن پیروزی انقلاب اسلامی ایران چشم از جهان فرو بست. ایشان تحصیلات خود را در علوم دینی در مدارس رضویه و فیضیه تا سال 1317 ادامه داد و بعد از آن در مدرسه سپهسالار به تدریس علوم دین مبادرت ورزید و درسال 1318 به دلیل اعتراض به سیاست‌های رضا خانی زندانی شد. ایشان به فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی علاقمند ‌بود به طوری كه پس از شهریور 1320 كانون اسلام را تأسیس نمود و به گفتن تفسیر برای عموم مردم پرداخت و گروه‌های مختلف از جمله دانشجویان در جلسات تفسیر قرآن ایشان شركت می‌كردند. در جریان كودتای 28 مرداد 1332، آیت‌الله طالقانی به اتهام پنهان كردن شهید نواب صفوی مجددا به زندان افتاد و پس از ترور حسین علاء، نواب و دوستانش برای مدتی در منزل آیت‌الله طالقانی پنهان شدند. ایشان در سال 1338 به همراه میرزا خلیل كمره در كنفرانس بیت‌المقدس شركت نمود و از طرف آیت‌الله بروجردی برای رساندن پیام ایشان به شیخ شلتوت راهی مصر شد ودر جریان نهضت ملی نفت مبارزات ارزنده‌ای از خود نشان داد.
و در تهران با روحانیون مدافع نهضت ملی و چهره‌هایی چون بازرگان همراه نمود و در سال 1340 به جمع بنیانگذاران نهضت آزادی پیوست اما از نظر سیاسی عمیق‌تر و تندتر از بازرگان و فعال‌تر و عقیدتی‌تر بود. سید محمود به دنبال مبارزات و فعالیت‌های سیاسی در سال 1341 همراه نهضتی‌ها برای مدتی به زندان رفت و بار دیگر در سال 1342 پس از قیام 15 خرداد و دستگیر و به ده سال زندان محكوم شد كه در سال 1346 به دنبال عفو عمومی از زندان آزاد شد و علما هم عمل رژیم در محكوم نمودن ایشان را به باد انتقاد گرفتند و در واقع حضور آیت‌الله طالقانی در جمع زندانیان نهضت آزادی موجب گردید تا مراجع تقلید به دفاع از آنان بپردازند و اعلامیه‌هایی صادر نمایند. آیت‌الله طالقانی مسجد هدایت را كانون تبلیغ و ترویج دین كرده و جلسات پرسش و پاسخ به مدت سی سال به صورت ماهیانه در این مسجد تشكیل می‌شد و جوانان تحصیل‌كرده در این جلسات حضور داشتند. آیت‌الله طالقانی به سخنرانی‌های خود در مسجد هدایت ادامه داد و به همین خاطر از طرف ساواك ممنوع‌المنبر شد. با این حال گروه‌های مختلف طرفدار ایشان بودند كه ساواك مریدان آیت‌الله طالقانی را به پنج دسته تقسیم نموده است:
  • سران نهضت آزادی و جبهه ملی
  • دانشجویان و دانش‌آموزان
  • مهندسین انجمن اسلامی
  • افراد اداری و فرهنگی
  • تجار و بازاریان
سید محمود در سال 1350 بار دیگر دستگیر و تبعید و هیجده ماه بعد به تهران بازگشت و بار دیگر در سال 1354 زندانی و در آبان 1357 آزاد شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ـ حسب اعتماد امام به ایشان ـ به امامت جمعه تهران منصوب شد و سرانجام در 19 شهریور 1358 چشم از جهان فرو بست.

محمد ابن یعقوب کلینی:

سال ولادت مرحوم كلينى معلوم نيست، ولى سال وفاتش را 328 يا 329 هجرى ذكر كرده‏اند. مكان ولادت او قريه‏اى است ‏بنام كلين كه لقب آن بزرگوار مشتق از اسم همين قريه است. كلين قريه‏اى است در 38 كيلومترى جنوب غربى شهررى و از اين قريه فقها و محدثين زيادى برخاسته‏اند كه از آن جمله محمد بن يعقوب كلينى ثقة الاسلام و دائى او مرحوم علان است. مرحوم كلينى مدتى در كلين به امامت و رهبرى تشيع پرداخت و سپس به بغداد هجرت كرد و در آنجا نيز به تدريس علوم اهل بيت اشتغال داشت. شيخ كلينى اولين كسى است كه اخبار را مبوب (تقسيم بندى) كرده و الكافى وى اولين كتاب از كتب اربعه شيعه است و اين كتاب كه همچنان مؤلفش بسيار عظيم و افتخار آفرين است داراى 15176 حديث مى‏باشد. تاليف اين كتاب 20 سال طول كشيد و هنگامى كه كلينى در بغداد بوده است كتاب خاتمه يافته، ولى معلوم نيست‏شروع كتاب كى و در كجا بوده است.

حکیم خیری طبیب طهرانی:

نامش میرزا یار علی و از اطبای قرن دهم هجری است. طبیب مخصوص شاه طهماسب اوّل بوده و چون به امر شاه معالجه غربا و فقرا به او محول شده بود، به این سبب امور شربت خانه خیریه پادشاهی را در اداره داشت، به حکیم خیری مشهور شده بود.

محمّد هاشم بن محمّد طاهر:

طبیب طهرانی او از طبیبان عصر صفوی بود که کتاب تحفه السلیمانیه را در خواص پاره‌ای اشیا برای شاه سلیمان صفوی نگاشت.

ابوبکر محمد رازی:

ابوبكر محمد رازي در ماه شعبان سال 251 قمري در شهر ري به دنيا آمد. نام او محمد و كنيه اش ابوبكر است. ابوبكر محمد بن زكرياي رازي(313ه.ق-251ه.ق)، فيلسوف، شيمي دان و طبيب مشهور ايراني است. رازي را طبب المسلمين و جالينوس لقب داده اند. وي در ابتدا شغل زرگري داشت و به صنعت اكسير مي پرداخت. ليكن به دليل ناراحتي چشم، آن صنعت را رها كرده و به تحصيل طب پرداخت. رازي ار فرزانگان عصر خود و در علم طب سرآمد روزگار خويش گشت. وي بسيار سفر مي كرد، و از حرمت فراوان برخوردار بود. با بيماران خويش با عطوفت و مهرباني رفتار مي كرد. رازي كه از مشاهير منطق، هندسه و ديگر علوم عقلي بود، از بنيانگذران طب شيمي هم محسوب مي گردد. تعداد تأليفات او را تا 198 و برخي تا 237 عنوان برشمرده اند. در مورد تحصيلات ابوبكر محمد رازي آمده كه او در ري به تحصيل رياضيات، فلسفه، نجوم و ادب پرداخته است . وي در حين آموختن آن علوم، به علم شيمي نيز روي آورد. رازي در علم شيمي جابربن حيان را استاد خويش مي دانست. رازي نيز همانند تمام بزرگان علم و ادب، براي رسيدن به هدف خويش زحمات زيادي را متقبل نموده است.

علی محمد صانعی (استاد):

استاد علی محمد صانعی، معمار باشی، یکی از معماران معروف و برجسته‌ی تهران به شمار می‌آید. او کسی بود که به ابتکار شخصی خود انقلاب و تجددی در کار ساختمانی در تهران ایجاد کرد و سبک مختلط معماری ایرانی و فرنگی را پیش از هرکس در ایران رایج کرد.

شهید دکتر چمران:

دكتر مصطفي چمران در سال 1311 در تهران، خيابان پانزده خرداد، بازار آهنگرها، سرپولك متولد شد.
وي تحصيلات خود را در مدرسه انتصاريه، نزديك پامنار، آغاز كرد و در دارالفنون و البرز دوران متوسطه را گذراند. در دانشكده فني دانشگاه تهران ادامه تحصيل داد و در سال 1336 در رشتة الكترومكانيك فارغ‏التحصيل شد و يكسال به تدريس در دانشكدة‌ فني پرداخت. وي در همة دوران تحصيل شاگرد اول بود. در سال 1337 با استفاده از بورس تحصيلي شاگردان ممتاز به امريكا اعزام شد و پس از تحقيقات ‏علمي در جمع معروف‏ترين دانشمندان جهان در دانشگاه كاليفرنيا و معتبرترين دانشگاه امريكا –بركلي- با ممتازترين درجة علمي موفق به اخذ دكتراي الكترونيك و فيزيك پلاسما گرديد. از 15سالگي در درس تفسير قرآن مرحوم آيت‏الله طالقاني، در مسجد هدايت، و درس فلسفه و منطق استاد شهيد مرتضي مطهري و بعضي از اساتيد ديگر شركت مي‏كرد و از اولين اعضاء انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه تهران بود. در مبارزات سياسي دوران دكتر مصدق از مجلس چهاردهم تا ملي شدن صنعت‏نفت شركت داشت و از عناصر پرتلاش در پاسداري از نهضت‏ملي ايران در كشمكش‏هاي مرگ و حيات اين دوره بود. بعد از كودتاي ننگين 28 مرداد و سقوط حكومت دكتر مصدق،‌ به نهضت مقاومت ملي ايران پيوست و سخت‏ترين مبارزه‏ها و مسئوليت‏هاي او عليه استبداد و استعمار شروع شد و تا زمان مهاجرت از ايران، بدون خستگي و با همه قدرت خود، عليه نظام طاغوتي شاه جنگيد و خطرناك‏ترين مأموريت‏ها را در سخت‏‏ترين شرايط با پيروزي به انجام رسانيد. در امريكا، با همكاري بعضي از دوستانش، براي اولين‏بار انجمن اسلامي دانشجويان امريكا را پايه‏ريزي كرد و از مؤسسين انجمن دانشجويان ايراني در كاليفرنيا و از فعالين انجمن دانشجويان ايراني در امريكا به شمار مي‏رفت كه به دليل اين فعاليت‏ها، بورس تحصيلي شاگرد ممتازي وي از سوي رژيم شاه قطع مي‏شود. پس از قيام خونين 15 خرداد سال 1342 و سركوب ظاهري مبارزات مردم مسلمان به رهبري امام‏خميني(س) دست به اقدامي جسورانه و سرنوشت‏ساز مي‏زند و همه پل‏ها را پشت‏سر خود خراب مي‏كند و به همراه بعضي از دوستان مؤمن و هم‏فكر، رهسپار مصر مي‏شود و مدت دو سال، در زمان عبدالناصر،‌ سخت‏ترين دوره‏هاي چريكي و جنگ‏هاي پارتيزاني را مي‏آموزد و به عنوان بهترين شاگرد اين دوره شناخته مي‏شود و فوراً مسئوليت تعليم چريكي مبارزان ايراني به عهدة او گذارده مي‏شود. بعد از وفات عبدالناصر، ايجاد پايگاه چريكي مستقل، براي تعليم مبارزان ايراني، ضرورت پيدا مي‏كند و لذا دكتر چمران رهسپار لبنان مي‏شود تا چنين پايگاهي را تأسيس كند. او به كمك امام موسي‏صدر، رهبر شيعيان لبنان، حركت محرومين و سپس جناح نظامي آن، سازمان «امل» را براساس اصول و مباني اسلامي پي‏ريزي نموده كه در ميان توطئه‏ها و دشمني‏هاي چپ و راست، با تكيه بر ايمان به خدا و با اسلحة شهادت، خط راستين اسلام انقلابي را پياده مي‏كند دكتر چمران با پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي ايران، بعد از 23 سال هجرت، به وطن باز مي‏گردد. همه تجربيات انقلابي و علمي خود را در خدمت انقلاب مي‏گذارد؛ خاموش و آرام ولي فعالانه و قاطعانه به سازندگي مي‏پردازد و همة تلاش خود را صرف تربيت اولين گروه‏هاي پاسداران انقلاب در سعدآباد مي‏كند. سپس در شغل معاونت نخست‏وزير در امور انقلاب شب و روز خود را به خطر مي‏اندازد تا سريع‏تر و قاطعانه‏تر مسئله كردستان را فيصله دهد تا اينكه بالاخره در قضية فراموش ناشدني «پاوه» قدرت ايمان و ارادة آهينن و شجاعت و فداكاري او بر همگان ثابت مي‏گردد.

صنایع دستی :

بیشتر صنایع دستی استان عبارتند از: قلم زنی روی مس و برنج، خراطی و سبد بافی، خاتم کاری، شیشه گری، تراش و نقاشی روی شیشه، زیلوبافی، نقاشی روی چرم، قالی بافی و چاپ باتیک، سفال گری، حصیر بافی، ورنی بافی و دست بافی، جاجیم و گلیم، چنته، روبه پشتی، جوال، خورجین.

پتو بافی

ین صنعت فقط در روستای قشلاق ملارد، از توابع کرج، رواج دارد و دست اندرکاران آن را عموماً افراد غیر بومی مهاجر از تبریز و دیگر نقاط کشور تشکیل می دهند.

جاجیم بافی

کوهستانی بودن و داشتن مراتع سرسبز و گله داری گسترده در منطقه فیروزکوه، این منطقه را به یکی از مراکز تولید پشم ایران تبریل کرده است. جاجیم های تولیدی در روستاهای فیروز کوه به دلیل نزدیکی منطقه با مازندران کاملاً تحت تاثیر دست بافت های آلاشت است، با این تفاوت که عرض جاجیم های تولیدی آن از 25 سانتی متر تجاوز نمی کند. گروهی از عشایر ساکن در روستای «قجر تخت رستم » از توابع شهریار ، نیز در گذشته به تولید جاجیم های بسیار نفیس اشتغال داشتند که امروزه به دلیل جاذبه های اقتصادی قالی بافی جذب این حرفه شده اند. در روستاهای کوهان از توابع دماوند، کارگاه های تولید جاجیم، به تولید بافته هایی به عرض 52 سانتی متر اشتغال دارند. عشایر اسکان یافته در روستاهای قشلاق فرون آباد، قشلاق حاجی آباد، قلعه نو و لپه زنگ (از توابع شهر ری) نیز با بافت جاجیم آشنایی دارند.

چادر شب بافی

دیرینه ترین صنعت دستی رایج در مناطق روستایی استان تهران بافت چادر شب در اندازه های متفاوت، برای مصارف مختلف است.

حوله بافی

در گیلان و کوهان به وسیله دستگاه های دو وردی ساده به تولید نوعی حوله ابریشمی در اندازه های مختلف می پردازند. در روستای آبسرد از توابع دماوند نیز حوله بافی رایج است.

زیلوبافی

در منطقه ورامین بافت زیلوهای نامرغوب و ارزان قیمت رواج تقریباً گسترده ای دارد و در قشلاق داود آباد ورامین، باقرآباد، گرگ تپه، قرچک و خیرآباد کارگاه زیلوبافی دایر است و گروهی تولید کننده غیر بومی با بهره گیری از دستگاه های بافندگی دستی سرگرم به کار هستند.

شیشه گری

در روستاهای خیرآباد (از توابع ورامین) و قشلاق ملارد (از توابع کرج) کارگاه های شیشه گری دایر است. تولید عمده این کارگاه ها پارچ و لیوان ها و گاهی گلاب پاش است.

قالی بافی

بافت قالی و قالیچه در استان تهران گستردگی چشمگیری دارد. این هنر به صورت حرفه ای خانگی در تمام نقاط روستایی رایج است.

گلیم بافی

گلیم بافی در استان دارای سابقه طولانی است و بافت انواع گلیم نقش دار و مخطط در نقاط مختلف رواج دارد. گلیم بافان روستایی برای تار و پود بافته های خود از پشم استفاده می کنند ، ولی در پاره ای موارد نیز برای تولید محصول مرغوب تر از نخ پنبه ای برای تار بهره می گیرند. گلیم بافی در اغلب نقاط استان رواج دارد، روستای امیریه (از توابع فیروزکوه)، قشلاق فرون آباد، حاجی آباد و قلعه نو (از توابع شهرری)، روستاهای کرج از این جمله اند.

نمدمالی

از جمله صنایع پرپیشینه مناطق روستایی استان تهران نمدمالی بودکه در حال حاضر تقریباً منسوخ شده است. در سال های اخیر کلیه دست اندرکاران از این صنعت دست کشیده و فقط تعداد معدودی از عشایر هنگامی که به مراتع حومه منطقه شمیران کوچ می کنند تعداد محدودی نمد برای مصرف شخصی تولید می نمایند. تعدادی نمدمال در روستای «کش» از توابع طالقان نیز هنوز حضور دارند.

سوغات :

  • سبزی های کوهی و دوغ دماوند
  • سوهان شهر ری
  • انگور و کشمش شهریار

خدمات گردشگری :

نام نشانی تلفن
آپادانا خيابان طالقاني-روبروي بيمارستان 502ارتش 88307436
آرمان خ سعدي جنوبي-خ اكباتان-8متري بانك پ35 33112323
آريا نرسيده به ميدان آزادي كوچه شهيدحسين مردي 66005289
آزادي سميه بين دكتر مفتح و فرصت پلاك62 88842479-80
آسيا ملت سه راه اكباتان جنب بانك ملي پلاك 51 33118320
ارم بزرگراه شهيد حقاني تقاطع همت 22266645
اطلس طالقاني روبروي هلال احمر پلاك 206 88900286-8
البرز انقلاب نبش خيابان وصال پلاك 40 66497963-7
المپيك اتوبان تهران كرج مجموعه ورزشي آزادی 44134200-10
اميد خيابان نصرت بين كارگر و قدس 66419986
امير خيابان طالقاني نبش ايرانشهر 88304066-9
انقلاب خيابان طالقاني جنب بنياد شهيد 66467251-4
اورين ميدان انقلاب خ كارگرشمالي كوچه مجد پ 52 66431661
اوسون شميران پس قلعه منطقه دربند اوسون 88579901
اوين بزرگراه چمران سه راه اوين 22078606-9
ايران م وليعصر خ وليعصر كوچه شهيد شهامتي پ 22 88903161-6
سيمرغ وليعصر بالاتر از عباس آباد پلاك 1069 88719911
بزرگ آزادي بزرگراه چمران تقاطع اوين 22234444-57
بزرگ استقلال بزرگراه چمران چهارراه پارك وي 22660011-25

پارک جنگلی چیتگر

اين پارک با 1450 هكتار زمين پر درخت و وجود يک پيست دوچرخه سواری، از شمال به زمين های چيتگر، از جنوب به اتوبان كرج، از باختر به پيكان شهر و از خاور به منطقه خرگوش دره محدود می شود. پارک چيتگر از بزرگ ترين پارک های جنگلی استان است كه در بيش تر فصل های سال از آن استفاده می شود. اين بوستان فضايی بسيار مطلوب برای گذران اوقات فراغت و استراحت آخر هفته مردم دارد.

پارک جنگلی لویزان

اين پارک با وسعتی معادل 1100 هكتار كه بيش تر كاربرد تفريحی دارد، از شمال به قوچک، از جنوب به شمس آباد، از باختر به ده لويزان و از خاور به پادگان خاتم الانبياء محدود می شود. پارک لويزان نيز از گردشگاه های بزرگ استان به ويژه شهر تهران است.

پارک جنگلی وردآورد - کرج

پارک جنگلی وردآورد با 1020 هكتار وسعت، دومين پارک جنگلی بزرگ استان است كه در محدوده كوه های وردآورد در حد فاصل اتوبان كرج و پادگان سپاه قرار دارد. در سطح استان چند پارک جنگلی ديگر نيز وجود دارد كه بيشتر آن ها كاربرد گردشی دارند. بخشی از جنگل های طبيعی استان تهران در نقاط مختلف پراكنده اند. از جمله، جنگل های دامنه جنوبی البرز مناطقی مانند كوه های تهران و كرج (ورد آورد - دره وازگن) را در بر می گيرد. گونه های مختلف درختی و گياهی مانند پسته، بادام كوهی، داغ داغان، سنجد، تنگرس، گز، ارزن، سماق، سياه دليک. مهم ترين درختان اين جنگل ها هستند. دامنه های جنوبی رشته كوه البرز نيز در فصل های مساعد سال از گونه های متفاوت گل نسترن و شقايق های وحشی پوشيده می شود وچشم اندازی بسيار بديع و زيبا می آفريند.

پارک سوهانک

با 200 هکتار مساحت / پارک غزال با 975 هکتار در شمال شرق تهران.

کتابخانه آفتاب

  • منطقه:جنوب
  • تلفن:55411406
  • تلفن ارتباطات مردمی:55419057
  • سرپرست:جناب آقاي مسلم اسماعيلي
  • پست الکترونیکی:noun@noun.com
  • وب سایت:
  • آدرس: بزرگراه شهيد نواب صفوي - خ كميل شرقي - فرهنگسراي انقلاب

کتابخانه آفتابگردان

  • منطقه: جنوب
  • تلفن:9-55419057
  • تلفن ارتباطات مردمی:9-55419057
  • سرپرست:سركار خانم فريبا مقيمان صنوبري
  • پست الکترونیکی: kaftabgardan@farhangsara.org
  • وب سایت:
  • آدرس: خ كميل - تقاطع نواب صفوي - فرهنگسراي انقلاب

کتابخانه آیت الله طالقانی

  • منطقه: شرق
  • تلفن:77532037
  • تلفن ارتباطات مردمی:77532037
  • سرپرست: خانم خلجي
  • پست الکترونیکی: not@asined.org
  • وب سایت:
  • آدرس:خ پیروزی - میدان چهار صد دستگاه

کتابخانه ابن سینا

  • منطقه: شرق
  • تلفن:33343560
  • تلفن ارتباطات مردمی:33343560
  • سرپرست:سرکار خانم فاطمه هاشمی
  • پست الکترونیکی:KEbnsina@farhangsara.org
  • وب سایت:
  • آدرس:خيابان انقلاب – پيچ شميران – خيابان تنكابن (شبانه روزي)

کتابخانه ابيانه

  • منطقه:شرق
  • تلفن:33171785
  • تلفن ارتباطات مردمی:33171785
  • سرپرست: خانم عربی
  • پست الکترونیکی:lib5562@yahoo.com
  • وب سایت:
  • آدرس:بزرگراه شهيد محلاتي ، خيابان شهيد مخبر (عارف شمالي ) پارك ابيانه

پیست آب علی

اين پيست در جاده هراز به فاصله 50 كيلومتری تهران قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 2800 متر است. امكانات آموزشی، اين پيست را مناسب ترين مكان برای يادگيری اسكی تبديل كرده است. اين پيست همچنين دارای يک لژ خانوادگی به نام محمدی و شامل دستگاهی است كه می تواند 15-14 نفر را به قله ببرد. اين دستگاه در ابتدای پيست ها قرار دارد. پيست آب علی دارای امكاناتی مانند زمين تنيس، سوار كاری، پرش با كايت، هتل و سه رستوران و تيم پزشكی است. زمان مناسب برای اسكی در اين ناحيه اوايل دی تا اواخر اسفند ماه است. برخی از پيست های اين منطقه خصوصی اند اما برای استفاده همگان آزاد هستند.

پيست توچال

پيست توچال در ايستگاه پنج تله كابين توچال، در ارتفاع 3500 متری از سطح دريا قرار دارد. تله كابين توچال كه تا نزديكی قله می رسد، سه روز در هفته داير است. در انتهای ايستگاه پنج، كه مجهز به دو پيست اسكی برای ورزشكاران تازه كار و حرفه ای است، چندين رستوران و محل استراحت وجود دارد. اين مجموعه دارای دو تله اسكی بشقابی و تله سی يژ است.

پیست شمشک

اين پيست در 58 كيلومتری شمال خاوری تهران قرار دارد و 3600 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. طول پيست 3000 متر و زمان مناسب برای اسكی در آن، اوايل دی تا پايان ارديبهشت ماه است. پيست شمشک، پيش تر دارای دو هتل برای اقامت اسكی بازان بوده كه اکنون به خوابگاه تبديل شده اند.

پيست ديزين

پيست ديزين در جاده چالوس در 60 كيلومتری تهران قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 3800 متر است. دارای 23 بالابر و مسير اسكی، سه تله كابين، دو تله سی يژ، هفت تله اسكی و بالابرهای دوچرخه است. از امكانات آموزشی و زمين های تنيس، واليبال، زمين بازی كودكان، پيست اسكی روی چمن نيز برخوردار است و بلندی هايی برای كوه نوردی و راه پيمايی و اسب سواری دارد. هم چنين دارای مسير هايی برای دوچرخه سواری و شش رستوران است. اين پيست زير نظر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اداره می شود.
نام نشانی تلفن
سینما آفريقا وليعصر نبش زرتشت 88907171
سینما ميلاد ميدان شهدا 33798873
سینما ملت - 33124718
سینما مركزي ميدان انقلاب -
سینما مراد ميدان امام حسين 77503382
سینما مرجان خيابان لاله زار 33908245
سینما ماندانا - 77410982
سینما گلستان خيابان گلستان 78100367
سینما گلريز سيد جمال الدين اسد آبادي 88718713
سینما كريستال خيابان لاله زارنو 33903121
سینما كانون - 88728266
سینما كارون خيابان سلسبيل 66885047
سینما قيام طالقاني 66408321
سینما قدس ميدان وليعصر 88904585
سینما فلسطين ميدان فلسطين 66463269
سینما فرهنگ شريعتي- قلهك -
سینما فرخ ميدان قزوين 55385235
سینما فردوسي - 88829785
سینما عصر جديد 2 طالقاني 88861505
سینما عصر جديد1 طالقاني 88861505
سینما صحرا دكتر شريعتي 77507777
سینما شيرين جواديه 55643738
سینما شهرزاد خيابان لاله زار 33114494
سینما آزادي شهيد دكتر بهشتي 88717628
سینما آستارا ميدان تجريش 22712966
کلیه حقوق مادی و معنوی سایت برای وزارتخانه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی محفوظ می باشد. | 1194
طرح پس زمینه
اندازه اسکین
قاب عریض
اندازه فونت
پیش فرض