ناهمواريها:

تقريبا در سراسر استان شيب زمين از ارتفاعات به سوي جلگه و درياي خزر كاهش مي يابد. ناهمواريهاي استان را مي توان به سه ناحيه ي كوهستاني، كوهپايه اي و جلگه اي تقسيم كرد.

آب و هوا:

استان گلستان به لحاظ دارا بودن تنوع آب وهوا يكي از حاصلخيز ترين و با استعداد ترين مناطق كشور از حيث منابع طبيعي مي باشد. ‌آب و هواي استان تحت تأثير عرض جغرافيايي، ارتفاعات، امتداد رشته كوههاي البرز، نزديكي به دريا و بيابان تركمنستان، توده هاي هوايي و پوشش جنگلي از تنوع زيادي برخوردار است.

رودها:

رودهاي جاري استان كه تعداد آن بالغ بر 40 رود است و عموما“ ار جنوب به شمال و از شرق به غرب جريان دارند از شريانهاي اصلي و ارزشمند حيات اقتصادي بويژه در عرصة كشت انواع محصولات كشاورزي استان به شمار مي آيند. در اين ميان سه رود مهم اترك، گرگان و قره سو كه از جمله رودهاي دائمي استان مي باشند. همواره بخش هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي استان را تحت شعاع خود قرار داده اند.

پوشش گياهي :

با توجه به موقعيت جغرافيايي، شرايط آب و هوايي و جنس خاك، استان گلستان از پوشش گياهي متنوعي از قبيل جنگل انبوه، چمنزا ر و استپ بر خوردار است. مجاورت درياي خزر و رشته كوه هاي البرز سبب شده است كه به تبعيت از آب وهوا در دامنة شمالي البرز از خط ساحلي درياي خزر تا قلل مرتفع بر حسب افزايش ارتفاع، پوشش گياهي متنوعي به صورت نوارهاي مشخصي بوجود آيد.

پوشش جانوري :

تعدد و تنوع فراوان جوامع و گونه هاي گياهي در استان گلستان موجب ايجاد زيستگاههاي مناسب براي زندگي انواع پستانداران شده است . در مناطق جنگلي ، گونه هايي مانند مرال (گاوكوهي ) وشوكا، در نواحي استپي قوچ و ميش، در زيستگاههاي صخره اي كل و بز و در نواحي دشتي آهو زندگي مي كنند.

شهرستان گرگان:

اين شهرستان به عنوان مركز استان گلستان با مساحتي معادل 1615 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 358877 از شمال به شهرستان آق قلا، از جنوب به استان سمنان، از شرق به شهرستان علي آباد كتول واز غرب به شهرستان كردكوي محدود است.

شهرستان گنبد كاووس :

شهرستان گنبد كاووس با جمعيتي بالغ بر 275649 ووسعت 8/6856 كيلو متر مربع در طول شرقي 10 دقيقه و 55 درجه و 15 دقيقه و38 درجه عرض شمالي واقع است و اراضي آن از سطح دريا 150 متر ارتفاع دارد.

شهرستان كلاله:

اين شهرستان در منتهي اليه شرقي استان گلستان واقع شده است با مساحتي معادل 4962 كيلومتر مربع و جمعيتي بيش از 143938 نفر از جنوب به شهرستان مينودشت ( و شهرگاليكش )، از شرق به استان خراسان شمالي و از غرب به شهرستان گنبد كاووس محدود است.

شهرستان مينودشت :

اين شهرستان با جمعيتي بالغ بر 145201 نفر و مساحت 1576 كيلومتر مربع در فاصله 116 كيلومتري شرق مركز استان واقع مي باشد. شهرستان مينودشت از شمال به شهرستان كلاله،از جنوب به استان سمنان، از شرق به استان خراسان شمالي واز غرب به شهرستان گنبد كاووس محدود است.

شهرستان راميان :

اين شهرستان با وسعت 73/780 كيلومتر مربع و جمعيت 83209 نفردر 76 كيلومتري ضلع شرقي شهرستان گرگان ودر شش كيلومتري جنوب جاده گرگان – گنبد كاووس واقع مي باشد. از شمال به شهرستان گنبد كاووس، از شرق به شهرستان آزادشهر، از جنوب به استان سمنان و از غرب به شهرستان علي آباد منتهي مي گردد.

شهرستان آزاد شهر :

اين شهرستان با وسعتي معادل 872 كيلومتر مربع، جمعيتي بالغ بر 99088 نفر دارد و از شمال به شهرستان گنبد كاووس، از جنوب به شهرستان راميان و استان سمنان و از شرق به شهرستان مينودشت و از غرب به شهر دلند محدود مي شود. شهرستان آزادشهر شامل دو بخش مركزي و چشمه ساران، چهاردهستان ( نظام آباد، چشمه ساران، خرما رود شمالي و جنوبي ) و 58 روستا مي باشد.

شهرستان علي آباد كتول :

اين شهرستان در حدود 40 كيلومتري شرق شهرستان گرگان واقع شده و با وسعتي در حدود 1160 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 139129 نفر، از شمال به شهرستان هاي آق قلا و گنبد كاووس، از جنوب به استان سمنان و رشته كوههاي البرز، از شرق به شهرستان راميان و خان ببين واز غرب به شهرستان گرگان محدود است.

شهرستان آق قلا :

اين شهرستان در 15 كيلومتري شمال مركز استان واقع شده و با وسعتي در حدود 1763 كيلو متر مربع و جمعيتي بالغ بر 106118 نفراز سوي شمال به جمهوري تركمنستان، از جنوب به شهرستان گرگان، از شرق به شهرستان علي آبادكتول و گنبد كاووس و از غرب به كمش تپه ( گمشيان ) و شهرستان بندر تركمن محدود است.

شهرستان تركمن :

اين شهرستان در حدود 38 كيلومتري شمال غربي شهرستان گرگان واقع شده و داراي 121933 نفر جمعيت و مساحتي معادل 1576 كيلومتر مربع است . از شمال به جمهوري تركمنستان، از جنوب به شهرستان هاي كردكوي و بندرگز، از شرق به شهرستان هاي گرگان و آق قلا واز غرب به درياي خزر منتهي مي گردد. خط ساحلي اين شهرستان با درياي خزر 55 كيلومتر مي با شد.

شهرستان بندر گز :

اين شهرستان در 43 كيلومتري شهرستان گرگان واقع شده با جمعيتي حدود 48504 نفر و مساحتي معادل 239 كيلومتر مربع از شمال به درياي خزر و ميانكاله، از جنوب به روستاي گز غربي، از شرق به شهرستان كردكوي و از غرب به شهرستان بهشهر محدود است.

شهرستان كردكوي :

اين شهرستان داراي جمعيتي بالغ بر 70203 نفر و مساحتي معادل 818 كيلومتر مربع مي با شد. شهرستان كردكوي كه در حدود 25 كيلو متري غرب گرگان واقع شده است و از شمال به شهرستان تركمن، از جنوب به رشته كوههاي البرز شرقي و استان سمنان، از شرق به شهرستان گرگان واز غرب به شهرستان بندر گز محدوداست.

نژاد :

«آمارد ها » يا به قولي « مرد ها » از اقوام بومي اين منطقه قبل از ورود آريائيها به شمار مي آيند . آنها در شرق « كادوسي ها » و « تپوري ها » مي زيستند . منطقه تحت تصرف آنها از شرق به خراسان و از غرب به مناطق قفقاز محدود ميشد . شيوه زندگي آنها بر پايه كوچ نشيني و دامداري استوار بود . بنا بر نوشته ها و منابع تاريخي « داهه ها » ( قبيله اي از اقوام پرني ) از اجداد اشكانيان به شمار مي آيند كه در شمال گرگان مي زيستند و مدت زيادي حوزه گرگان را تحت تصرف خود داشتند . در دوره اسلامي با افزايش مهاجرت اقوام مختلف به علل سياسي و اجتماعي به اين منطقه شاهد انواع گوناگون از نژادها و اقوام هستيم . مازندراني ها با منشاء تپوري در شهرهاي گرگان، كردكوي، بندرگز و تركمن ها از نژاد زرد و شاخه اي از تركان اوغوز در شهر هاي گنبد كاووس، كلاله، آق قلا، بندرتركمن و سيستاني ها، بلوچ ها از اقوام سكاها در شهرهاي علي آبادكتول، گنبدكاووس، كلاله، مينودشت، آزادشهر، راميان و گرگان و همچنين اقوام هيركاني يا گرگاني كه عمدتا“ در شهر گرگان زندگي مي نمايند .

امامزاده نور :

امامزاده اسحاق بن موسي بن جعفر ( ع ) معروف به امامزاده نور در محله سر چشمه از محلات قديمي شهرستان گرگان ساخته شده است. اين امامزاده كه از ابنيه مذهبي قرن نهم هجري به شمار مي رود بطور كامل از آجر و به شكل هشت ضلعي ( كثير الاضلاع ) احداث شده است و از خارج داراي دوازده ترك و از داخل چهار گوشه است. درازاي ضلع جنوبي داخلي آن 690 سانتيمتر و ضلع شرقي 980 سانتيمتر است. محرابي گچ بري در ضلع جنوبي اين بنا قرار دارد كه بسيار زيبا و ظريف طراحي شده است . از ديگر تزئيينات آن مي توان به تزئيينات آجري و وجود دو لنگه در قديمي و صندوق چوبي نفيس اشاره كرد كه بر روي مر قد واقع شده و تاريخ سال 867 هجري در روي آن حك شده است و آياتي به خط كوفي بر بدنه صندوق ديده مي شود و ضريحي مشبك آهنين به درازاي 326 و پهناي 230 و ارتفاع 280 سانتيمتر محافظ صندوق چوبين است . بر روي چهار بدنه بنا آياتي از قرآن كريم به خط كوفي ممتاز نقش بسته است.

امامزاده روشن آباد :

بناي امامزاده روشن آباد ( امامزادگان فضل الله و عبدالله ( ع ) ) در حدود 15 كيلومتري بين جاده قديم گرگان به كردكوي در نزديكي روستاي سر كلاته ، شموشك، دو رود محله و در وسط باغ مشجر و قبرستان واقع شده است . با توجه به كتيبه هاي موجود در روي درب های صندوق امامزاده ساختمان بنا متعلق به دوره تيموريان ( قرن نهم هجري قمري ) مي باشد كه مزار فضل الله و عبدالله از فرزندان امام موسي كاظم ( ع ) را نشان مي دهد. اين امامزاده داراي رواق و حرم چهار گوش و گنبد ساقه دار و مدور است و از نماي خارجي هشت ترك دارد و در هر ترك طاقنماهايي با طاق جناغي طراحي شده است و ورودي بنا به مقبره را در آن ايجاد كرده اند اين ورودي داراي ايوان گچبري با نقوش اسليمي و هندسي است . گرداگرد بناي اصلي پاگردي است كه سقف آن سفال سر است و كنسول شيرواني ها توسط ستون هاي چهارپر به پاگرد ( سكو ) متصل است .

امامزاده يحيي بن زيد :

بناي امام زاده يحيي بن زيد در ضلع غربي شهرستان گنبد كاووس واقع شده است. اين امامزاده داراي بناي بزرگ و محوطه اي وسيع و رواق آيينه كاري است.

امامزاده عبدالله :

امامزاده عبدالله در روستاي حيدر آباد در شش كيلومتري جنوب غربي شهرستان كلاله واقع شده است. بناي اصلي شامل سر در ورودي بلند است كه در آن به كفش كني باز مي شود. كفش كن داراي گنبدي نوك دار است. مرقد امام عبدالله در ميان بناي حرم است . در ضلع جنوبي و شرقي طاقنمايي كه حدود 30 سانتيمتر عمق دارد احداث شده است . حرم داراي گنبدي مخروطي شكل مي باشد.

امامزاده دانشمند :

امامزاده دانشمند كه در ميان تركمن ها به ‹‹ دالشيمان آتا ›› معروف است در ضلع شمال غربي شهرستان گنبد كاووس و در نزديكي بخش اينچه برون ـ مرز شمالي ايران و تركمنستان ـ و بر روي تپه اي به نام دانشمند واقع شده است. روستاي دانشمند در ضلع غربي آن قرار دارد.

امامزاده چهاركوه :

اين امامزاده در شهرستان كردكوي در نزديكي روستاي سركلاته ( خرابه شهر ) و در دامنه كوه و جنگل قرار دارد. بنا متعلق به اواخر دوره قاجاريه مي باشد و داراي پلان هاي مربع و مستطيل شكل و بصورت كنده سري ( استفاده از كنده در زير بنا ) است بدنه و ستون هاي آن از چوب و سقف آن پوشيده از سفال مي باشد.

امامزاده عبدالله علي :

امامزاده عبدالله علي در روستاي حيدرآباد از دهكده هاي سدن رستاق استرآباد واقع است. بناي آن چهار ضلعي است و چهار گوشه آن ، چهار گوشوار كه بناي چهارگوشه را به هشت ضلعي تبديل مي كند و سقف بنا براين هشت ضلعي به شكل مخروطي ايجاد شده است.

امامزاده علي رضا بن موسي كاظم ( ع ) :

اين امامزاده در روستاي سرطاق شهر بندر گز واقع شده است. بنايي است هشت ضلعي به ارتفاع شش متر و پهناي هرضلع 210 سانتيمتر از آجرهايي به ابعاد 40 سانتيمتر و قطر 10 سانتيمتر كه به قول متولي در محل تهيه شده است ولي به نظر مي رسد كه از آجرهاي خرابه شهر و ديوار تميشه باشد.

امامزاده اسماعيل بن ابراهيم بن موسي الكاظم ( ع ) :

اين امامزاده در روستاي ساور شهرستان علي آباد كتول واقع است و از گذشته بنايي قديمي در محوطه آن قرار گرفته است.

امامزاده هارون بن موسي بن جعفر ( ع ) :

اين امامزاده در روستاي الازمن در يك كيلومتري غرب كيلومتري شهرستان علي آباد كتول واقع شده است.

امامزاده سليمان بن امام زين العابدين ( ع ) :

اين امامزاده در روستاي لام لنگ ( از دهكده هاي سدن رستاق استرآباد ) واقع شده است.

امامزاده ابوالقاسم حمزه بن موسي بن جعفر ( ع ) :

اين امامزاده در روستاي كاشيدار در 60 كيلومتري شهرستان آزادشهر واقع شده است. بنايي است كه در ضلع جنوبي اطاق در محراب كريمه آن آيه الكرسي نوشته شده است همچنين بر بالاي اين امامزاده كتيبه اي به شرح زير نوشته شده است : ‹‹ بناي تعمير اين گنبد گردون اساس عديم القياس و اين كرياس خورشيد اقتباس و بنياد نهاد اين آستان فلك نشان جوزامكان و اين روضه مقدس مباركه و بقعه متبركه عرش درجه امامزاده واجب التعظيم والتكريم امامزاده ابوالقاسم بن موسي بن جعفر عليهم و علي آبائهم آلاف التحيه و الئناء ›

امامزاده عبدالله :

امامزاده عبداله در داخل شهر گرگان در خيابان شهدا واقع شده است . بناي اين امامزاده به دستور كيفربن شاه بن شمس الدين در سال 873 هـ. ق احداث شده است.

زيارتگاه خالدنبي :

مرقد خالد بن سنان مشهور به خالد نبي در 90 كيلومتري شمال شرقي شهرستان گنبد كاووس و 6 كيلو متري روستاي گچي سو و برفراز كوه ‹‹ گوگجه داغ ›› واقع شده است . راه ارتباطي اين زيارتگاه كوهستاني بوده اما از ضلع شمالي شهرستان كلاله و از روستاي تمر قره قوزي مقصد سهل الوصولي دارد.

زيارتگاه صالح پيغمبر :

اين زيارتگاه در پنج كيلومتري غرب شهرستان آق قلا و در شمال رود گرگان بر بالاي تپه اي منفرد و طولي واقع شده است.

زيارتگاه چوپان آتا:

اين زيارتگاه در نزديكي زيارتگاه خالدنبي در نارلي داغ و نزديك روستاهاي گچي سو و آي تمر در حدود 40 كيلومتري ضلع شمالي شهرستان كلاله واقع شده است. مزار چوپان آتا بر سر قله و مسلط به دره اي بزرگ است.

زيارتگاه عالي خان بابا :

اين زيارتگاه كه به ‹‹ عالم بابا ›› نيز شهرت دارد در ضلع شرقي استان گلستان و در مسير جاده ي كلاله ـ مراوه تپه و در نزديكي روستاي چناران بر روي كوه بلندي قرار دارد.زيارتگاه عالي خان بابا : اين زيارتگاه كه به ‹‹ عالم بابا ›› نيز شهرت دارد در ضلع شرقي استان گلستان و در مسير جاده ي كلاله ـ مراوه تپه و در نزديكي روستاي چناران بر روي كوه بلندي قرار دارد.

زيارتگاه بهاء الدين نقشبندي :

اين زيارتگاه در ده كيلومتري شمال شرقي شهرستان تركمن و 500 متري شمال جاده آسفالته بندر تركمن ـ اق قلا و در نزديكي روستاي ‹‹ خوجه لر ›› واقع شده است. در منابع آمده است كه وي مرتاض مقدس بود كه مريدان او هنوز در ايران ، چين و هندوستان زندگي مي كنند. او در سال 1388 م/ 791 هـ . ق فوت نمود و مقبره و صومعه آن در قريه ‹‹ بهاءالدين ›› در بخارا قرار دارد.

زيارتگاه آق امام :

اين زيارتگاه بر قله ي كوه آق امام و در 6 كيلومتري ضلع شمالي شهرستان آزادشهر واقع شده است و متعلق است به حضرت محمد ابن زيد ابن اسماعيل ابن حسن بن علي بن ابيطالب ( ع ) كه با بردارش حسن معروف به ‹‹ داعي كبير ›› در سال 250 هـ . ق سلسله ي زيديه علويان را در طبرستان ( مازندران ) فعلي تشكيل دادند.

زيارتگاه تكيه بابا :

زيارتگاه تكيه بابا در دامنه ي شمالي نيل كوه در 600 متري غرب روستاي پاسنگ پايين و در 14 كيلو متري شهر گاليكش واقع شده است.بنا به اعتقادات مردم ، اين زيارتگاه متعلق به آصف بن برخيا وزير داناي حضرت سليمان ( ع ) مي باشد و به سبب اينكه در حال فرار از سوي دشمنان به اين منطقه رسيده و در هنگام تكيه به درخت انار به قتل رسيد ‹‹ به تكيه بابا ›› شهرت يافت.

تكاياي تاريخي گرگان :

تكيه از عناصر مذهبي مهم شهر گرگان به شمار مي آيد كه در ايام سوگواري و مناسبات مذهبي به ويژه ماه محرم تقدس ارزشمندي پيدا مي نمايد.

تكيه دربنو ( درب نو ) :

اين تكيه در محله قديمي دربنو شهر گرگان و در ضلع غربي مدرسه عماديه واقع شده است. تكيه دربنو داراي نقشه ساختماني ذوزنقه اي شكل مي باشد و اطراف آن را در حال حاضر بناهاي دو طبقه در بر گرفته اند.

تكيه عباسعلي :

محله بزرگ ميدان يا دروازه نو يكي از سه محله اصلي و بزرگترين آنان در شهر گرگان محسوب مي گرديد. تكيه عباسعلي به همراه تكاياي دربنو و دوشنبه اي از محلات فرعي آن بوده اند. اين سه تكيه قسمت هايي از مجموعه گسترده و به هم پيوسته بازار كهنه هستند كه شامل فضاهاي عمومي و خصوصي بسيار متنوع و وسيع بوده است.

تكيه سر چشمه :

در تقسيم بندي تاريخي محلات بافت قديم گرگان ‹‹ سرچشمه ›› قسمتي از محله بزرگ سبزه ميدان به شمار مي آيد. تكيه سرچشمه با فرم تقريبي مربع و مساحت آن 600 متر مربع است.

تكيه سبزه مشهد :

تكيه سبزه مشهد در ضلع شمال شرقي محله قديمي سبزه مشهد و مصلي شهر گرگان قرار دارد. تكيه سبزه مشهد با مساحت تقريبي 790 متر مربع يكي از بزرگترين تكاياي گرگان است. تكيه داراي سه در ورودي مي باشد و بام قرآن سفالپوش بوده و از دو طبقه تشكيل شده است در طبقه بالا اتاق هايي جهت اسكان هيات هاي مذهبي محلي در نظر گرفته شده است.

تكيه نعلبندان :

تكيه نعلبندان در مركز محله اي به همين نام در حاشيه شمالي خيابان امام خميني شهر گرگان قرار دارد. اين تكيه به سبب واقع شدن در مركز بازار قديمي نعلبندان از اهميت ويژه اي برخوردار است. اين تكيه به مساحت 420 متر مربع داراي پلان ذوزنقه اي است. تكيه داراي سه ورودي است كه دو ورودي اصلي آن در گوشه هاي جنوب شرقي و غربي قرار دارند و ورودي سوم در ميان بدنه جنوبي تكيه واقع شده است.

تكيه پاسرو :

اين تكيه در محله قديمي پاسرو در شرق محله نعلبندان و مسجد جامع گرگان قرار دارد و در گذشته يكي از بخش هاي فرعي محله نعلبندان بوده است. تكيه پاسرو كه در وسط بازار قرار گرفته است داراي مساحتي به ميزان 1200 متر مربع مي باشد و فرم پلان آن نيز نا منظم اما شبيه به ذوزنقه است .

تكيه ميخچه گران :

اين تكيه در مركز محله ميخچه گران و در حاشيه شرقي خيابان شهر قرار گرفته است. اين محله در گذشته جزء محلات فرعي نعلبندان بوده ولي امروزه آن را به عنوان محله اي مستقل مي شناسند. مساحت تقريبي آن 570 مترمربع و در دو طبقه ساخته شده است.

تكيه شاهزاده قاسم :

اين تكيه در ميان مردم به نام ‹‹ شازده قاسم ›› نيز شناخته مي شود و در غرب محله قديمي ميدان شهر گرگان واقع شده است. مساحت تقريبي آن 380 متر مربع و داراي پلاني مستطيل شكل دارد.

تكيه مير كريم :

اين تكيه در شمال غربي محله ميدان ، در محله اي به نام مير كريم شهر گرگان قرار دارد. شكل هندسي اين تكيه مستطيلي بوده و محورهاي آن در امتداد شمال شرقي به جنوب غربي و جنوب شرقي به شمال غربي قرار گرفته است. مساحت اين تكيه در حدود 1200 متر مربع مي باشد.

تكيه سر پير :

سر پير يكي از محلات قديمي سبزه مشهد گرگان است. اين محله با محله باغان مرز شمالي بافت قديم شهر گرگان را شامل مي شود . تكيه سر پير كه نام ديگر آن ‹‹ عباسخاني ›› است در مركز اين محله قرار دارد. اين تكيه مساحتي در حدود 900 متر مربع داشته و يكي از تكاياي بزرگ گرگان به شمار مي ايد. تكيه سر پير دو طبقه بوده و نقشه اي مستطيل شكل دارد.

تكيه دباغان :

محله دباغان در ضلع شمالي محله بزرگ و قديمي سبزه مشهد شهر گرگان واقع است و يكي از محلات فرعي محسوب مي شود تكيه دباغان داراي مساحتي در حدود 380 متر مربع و پلان آن شكل مربع را داراست . تكيه دباغان در مركز اين محله و در غرب خيابان شهدا واقع شده است.

تكيه دوشنبه اي :

محله كوچك دوشنبه اي از محلات فرعي وابسته به محله ميدان مي باشد. تكيه دوشنبه اي ، تكيه اي بسيار كوچك است كه در مركز اين محله قرار دارد.

بقعه شاهزاده قاسم :

اين بقعه در گذر شاهزاده قاسم محله ميدان از محلات قديمي شهرستان گرگان واقع است . بناي اصلي بقعه هشت ترك دارد كه اضلاع آن دو به دو برابر است.

بقعه نه تن :

بقعه نه تن در گذر مير كريمي محله ميدان در بافت قديمي شهر گرگان واقع شده است . بناي اصلي چهار ضلعي مي باشد. در ضلع شمالي و جنوبي دو طاق نما ساخته شده است. طاق بقعه از داخل به شكل گنبدي است.

بقعه معصوم زادگان راضيه و مرضيه :

اين بقعه در گذر دوشنبه محله ميدان در بافت قديم شهر گرگان واقع است . بناي آن اطاقي به ابعاد 4 × 4 متر مي باشد.

بقعه پنج تن ( پنج امام ) :

بقعه پنج تن در دهكده لمسك ( از روستاهاي سدن رستاق استر آباد قديم ) واقع است. بناي اصلي از خارج هشت ترك و بام آن سفال سر است.

بقعه شاهزاده عبدالله :

ين بقعه در روستاي حيدرآباد ( از روستاهاي سدن رستاق استرآباد ) واقع شده است. بناي اصلي بقعه و مسجد و كفش كن در امتداد هم و به شكل مربع مستطيل قرار گرفته است. در داخل مسجد دو رديف ، شش ستون چوبين ايجاد شده است.

بقعه ( تكيه گاه ) خضر :

بقعه خضر در تول چشمه در دامن تپه قلعه خندان در محدوده شهر گرگان واقع شده است. اين بقعه از داخل بنايي است مربع شكل كه در هر ضلع سه طاق نما قرار دارد.

پل هاي جاده شاه عباسي :

بر روي جاده شاه عباسي كردكوي دو پل به شرح زير وجود دارد كه عبارتند از :

سيكاپل :

اين پل در 20 كيلومتري جنوب غربي گرگان و 7 كيلومتري جنوب شرقي كردكوي قرار دارد كه بر روي يك رودخانه فصلي در جهت شرقي ـ غربي احداث شده است . اين پل داراي يك چشمه به دهانه 4 متر با طاق جناقي است كه به شيوه رومي اجرا شده است. آجرهاي به كار رفته در اين پل به ابعاد 8×38×38 و 4×20×20 سانتيمتر است.

بز پل :

بز پل در 300 متري غرب سيكا پل قرار دارد و بر روي رودخانه اي در جهت شرقي ـ غربي احداث شده است. اين پل داراي يك چشمه به دهانه 10/3 متر با طاق خاكي يا تخم مرغي است و به شيوه رومي يا هره اجرا شده است تاج طاق براي جمع كردن طاق فضايي v شكل ايجاد كرده كه آجرها به صورت افقي در آن چيده شده اند و يك نوار آجري به ضخامت 4 سانتيمتر دور لبه بالايي طاق چيده شده است. ابعاد آجرهاي بكار رفته 8×38×38 و 4×20×20 سانتيمتر مي باشد.

پل رود قره سو :

بر روي رودخانه قره سو بقاياي دو پل وجود دارد . يكي از آنها به نام « پل قره سو » در نزديكي روستاي قربان آباد است كه امروزه فقط پي آن وجود دارد و در كتاب از آستارا تا استرآباد جلد پنجم تنها تصويري از اين پل كه داراي 10 چشمه است ، وجود دارد كه اخيرا به ، وجود دارد كه اخيرا به جاي آن يك پل بتوني مدرن ساخته اند.

پل داش كفري :

پل داش كفري در 5/1 كيلومتري روستاي قره قاشلي دهستان جعفرباي جنوبي بخش مركزي شهرستان تركمن قرار دارد. « داش كفري » در گويش تركمني به معناي « پل آجري ـ سنگي » مي باشد.

پل آق قلا :

پل تاريخي آق قلا در شهري به همين نام در 18 كيلومتري شمال شهر گرگان بر روي گرگان رود احداث شده است. اين پل به جهات شمال شرقي ـ جنوب غربي قرار گرفته و ارتباط طرفين رودخانه گرگان را بر قرار مي سازد. پل آق قلا داراي پي سنگي و مصالح اصلي آن از آجر و …مصالح اصلي پل از آجر، گچ و ساروج است . اين پل 76 متر طول دارد و عرض معبر آن 30/4 متر است.

برج قابوس :

گنبد قابوس به عنوان رفيع ترين برج آجري جهان از بي نظيرترين آثار ارزشمند معماري ايران در دوره اسلامي است كه در شمال شهر گنبد كاووس و در ميان پارك قابوس ( باغ ملي ) واقع شده است. اين بنا متعلق به آل زيار و در 3 كيلومتري بقاياي شهر تاريخي جرجان ـ مركز حكومت آل زيار ـ يادگاري بس ارزنده از دوران شكوه و عظمت سرزمين جرجان و دودمان آل زيار است.
از اهداف مهم احداث اين بنا مي توان به يادگار گذاشتن بناي يادبود و نمايش هنر معماري اسلامي و يادگاري از دوران عظمت امراي آل زيار ، آرامگاه و هادي و راهنماي مسافرين و كاروان هاي تجاري بود كه از اين منطقه عبور مي كردهاند. اثر مذكور به سال 397 هـ .ق ( 375 هـ . ش ) بر روي تپه اي به بلندي 15 متر احداث شده است . ارتفاع بنا 55 متر است كه با احتساب بلندي تپه ، ارتفاع آن به 70 متر مي رسد.

برج رادكان :

اين گنبد كه در نزديكي روستاي رادكان و در 24 كيلومتري جنوب شهر كردكوي و 54 كيلومتري جنوب غربي گرگان بر فراز تپه اي كه به موازات رودخانه نكا اشراف داشته باشد ، احداث شده است عده اي بناي مذكور را « قلعه گبري » ناميده اند. اين بنا كه داراي موقعيت خاص طبيعي و سوق الجيشي است به منظور راهنمايي مسافران و كاروان هاي تجاري و ديده باني منطقه به سبب ممانعت از هجوم بيگانگان احداث گرديده است . به اين بنا كاربرد ديگري نيز داده شده است و آن به عنوان آرامگاهي متعلق به يكي از اسپهبدان آل باوند بوده است.

بافت قديم گرگان :

بافت قديمي گرگان عمدتا متعلق به دوران اواخر قاجاريه و اوايل دوره پهلوي اول مي باشد. اين بافت كه در نتيجه گسترش ‹‹ استرآباد قديم ››‌ به وجود آمده است در مقاطع مختلف دستخوش تغييرات و تحولات زيادي بوده است. در واقع بافت قديم گرگان از سه محله اصلي و بزرگ كه محلات ميدان، نعلبندان و سبزه مشهد بوده ، تشكيل مي شد. هر كدام از اين سه محله، محلات فرعي و كوچكتري را در دل خود جاي داده بود كه ارتباط اين محلات از طريق شبكه معابري صورت مي پذيرفت كه به خوبي پاسخگوي نيازهاي ارتباطي مردم بود. شبكه معابر عموما از مراكز عمومي همچون دروازه ها يا مساجد و يا كاروانسرا ها آغاز شده و به تدريج وارد فضاهاي فرعي تر و خصوصي تر مي شد. اين معابر بصورت سنگفرش بود كه در جهت شمال ـ جنوب امتداد مي يافت و معابر فرعي با جهت شرقي ـ غربي بوده كه محلات را به هم متصل مي كرد. ميادين ، محلات و تعدادي از گذرها داراي ميدانگاهي بودند كه غالبا شكل هندسي آن چند ضلعي مربع يا مستطيل بود. در ميدانگاه عناصري همچون تكيه، قبرستان، چشمه، انبار، آب انبار، مسجد، حمام، مدرسه، ملاخانه، و چند درخت چنار قديمي وجود داشت. اين شهر توسط بارويي به طول 6 كيلومتر محصور مي شد. در فاصله هاي معين، برج هايي قرار داشت كه در آنان قراولان از شهر حفاظت مي كردند. به گفته مقدسي برج و باروي استرآباد متعلق به قرن 4 هـ .ق يعني حدود 1000 سال پيش بوده است. در حاشيه بيروني باروها خندقي حفر شده بود. تردد و رفت و آمد از طريق 4 دروازه انجام مي گرفت اين دروازه ها شامل مازندران، چهل دختر، بسطام ( حدود فلكه كاخ فعلي ) و فوجرد بودند. بر اساس شواهد تاريخي دروازه ها داراي 5 متر ارتفاع و 4×5 متر طول و عرض داشت. مقدسي در اين باره مي گويد : ‹‹ استرآباد در اين دوره ( حدود سال 375 هـ.ق ) بصورت قلعه بود و برج، بارو، خندق و دروازه داشت ››. در ابنيه بافت قديم عواملي مانند اقليم، تابش نور خورشيد، مذهب، روحيات مردم و برخي عوامل اجتماعي و فرهنگي نقش به سزايي داشت. ايجاد كرسي چيني با هدف دور شدن از رطوبت زمين، پوشش شيرواني ابنيه ها كه غالبا به چهار سو شيب دارند به منظور ممانعت از نفوذ رطوبت بام، تعدد درب و پنجره ها و نورگير ها به منظور بهره گيري هر چه بيشتر از نور طبيعي، رطوبت زدايي و تهويه هوا از عوامل موثر اقليم در بافت قديم گرگان مي باشد. همچنين تفكيك ابنيه به اندروني و بيروني با هدف رعايت شعائر مذهبي و اخلاقي، آراستن سردرب منازل با آيات و احاديث، بهره گيري از فرم محرابي در پوشش طاقچه ها، درگاهها و نورگيرها از تاثيرات مذهب در سبك معماري ابنيه بافت قديم اين شهر مي باشد. در واقع اين ابنيه كه بصورت دو طبقه احداث شده بودند و استفاده از چوب و آجر از مهمترين مصالح ساختماني آن به شمار آمد بر اساس وضعيت اقتصادي خانواده ها ( طبقات اشراف ، متوسط و فقير ) ساخته شده بودند. ساختمان هاي اشراف توسط ديوارهاي قطور و بلند محصور مي شدند. اين بناهاي آجري داراي اطاق هاي متعدد و مجزا از يكديگر بودند. اين اطاق ها توسط ستون هاي بزرگ منقش، استوار و مزين شده بودند. بامهاي شيب دار و سفالي بر روي خرپا هاي چوبي بسيار قوي استوار مي شد كه غالبا از چهار طرف ساختمان بيش از يك متر جلوتر مي آمد تا از بارش باران بر پنجره ها جلوگيري كند.

خانه هاي تاريخي :

ابنيه مسكوني قديمي موجود در بافت قديم گرگان كه عمدتا متعلق به اواخر دوران قاجاريه و اوايل دوره پهلوي مي باشد بر اساس اقليم منطقه ، وجود منابع طبيعي از جمله جنگل ها و دسترسي آسان به چوب ، وضعيت اقتصادي خانوارها ( طبقات اشراف ، متوسط ، فقير ) ، اعتقادات و باورهاي ديني و اجتماعي و سلائق هنري مردم احداث شده است.
شهر گميشان نيز كه در 15 كيلومتري شمال شهرستان تركمن واقع است داراي بافت قديمي بوده و خانه هاي تاريخي فراواني كه متعلق به اواخر دوره قاجاری و اوايل دوره پهلوي اول است در آن موجود مي باشد.

كاروانسراي قزلق :

اين كاروانسرا در 37 كيلومتري جنوب شرقي شهر گرگان و در شرق جاده ارتباطي گرگان به شاه كوه در منطقه اي در حد فاصل گچيان و سفالي در كتل قزلق قرار دارد. هـ . رابينو در سفرنامه اش مي نويسد : « قزلق قريه اي مخروب و گردنه اي است در 14 مايلي شهر استرآباد ، سه راه شاهرود » كاروانسراي قزلق به عنوان نمونه اي از كاروانسراهاي كوهستاني با مصالح سنگ و ملات گچ ، آهك و ساروج در مسير جاده قديم استرآباد ـ شاهرود احداث شده است و سبك آن سرپوشيده با پلان مستطيل شكل و به جهت شمالي ـ جنوبي است.

كاروانسراي رباط سفيد :

اين كاروانسرا كه به ‹‹ سرعلي آباد ›› نيز معروف است در 49 كيلومتري شهر گرگان و 55 كيلومتري شرق روستاي چهار باغ ، دهستان استرآباد جنوبي ، بخش مركزي شهرستان گرگان واقع است. اين كاروانسرا بعد از روستاي چهار باغ است و در نهايت بعد از روستاهاي تالش بالا و پايين به شاهرود منتهي مي شود كه اين مسير خود يكي از راههاي باستاني بوده كه به شاهراه اصلي جاده خراسان بزرگ در شاهرود متصل مي شده است . كاروانسراي رباط سفيد يكي از ابنيه قديمي دوره صفوي و طول آن حدود 23 متر و عرض آن 20 متر است و فضاهاي داخلي تقريبا به صورت قرينه قرار گرفته اند. عرض دروازه ورودي به كاروانسرا 90/2 متر است.

کاروانسرای میدان عباسعلی :

این کاروانسرا در شمال خیابان امام خمینی ، کوچه بادگیر شهر گرگان واقع شده است . این بنا متعلق به دوران قاجاریه است . سازه کاروانسرا آجری بوده که با ملات گل آهک و اندود گچ و کاهگل ساخته شده است . در سمت شمال بنا درب چوبی بزرگی وجود دارد که ورودی بنا می باشد که دریچه مربع شکلی در قسمت پایین یکی از لنگه درها برای عبور و مرور شبانه ایجاد کرده اند.

کاروانسرای دیمه لو :

این کاروانسرا در ضلع غربی جاده کوهستانی گرگان ـ شاهکوه و در حد فاصل کاروانسرای قزلق در شمال و کاروانسرای رباط سفید در جنوب واقع شده است.

ملك علي تپه :

اين تپه در 29 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس و در مجاورت روستايي به همين نام قرار دارد . ملك علي تپه داراي پلان بيضي شكل است. سفال هاي موجود بر سطح تپه كه اكثرا قرمز ساده و خاكستري و به ندرت لعابدار مي باشند ، آن را به هزاره اول قبل از ميلاد و دوران تاريخي و اوايل اسلامي مي رساند.

ملاعلي تپه :

ملا علي تپه در 16 كيلومتري شهر گنبد كاووس و در يك كيلومتري ضلع غربي جاده آسفالته قره محمد تپه به آبادان تپه واقع است. ملا علي تپه يكي از تپه هاي تاريخي بزرگ منطقه و به قطر تقريبي 115 متر و ارتفاع 10 متر است كه روستاي ملاعلي تپه روي آن قرار دارد. قدمت اين تپه با توجه به سفال هاي موجود بر سطح تپه به اوايل هزاره دوم قبل از ميلاد و دوران تاريخي مي رسد.

آبادان تپه :

اين تپه در 22 كيلو متري شمال گنبد كاووس و در مجاورت روستايي به همين نام واقع شده است. آبادان تپه متشكل از دو تپه بزرگ با پلان دايره اي شكل است . بطوريكه در هر يك از آنان تپه اي به بلندي 13 متر به عنوان هسته مركزي و پيرامون آن را تا شعاع 500 متري تپه هاي كوچك و متصل به هم در بر گرفته اند. در واقع آبادان تپه يكي از محوطه هاي بزرگ و ارزشمند تاريخي اين منطقه محسوب مي شود. سفال هاي قرمز و خاكستري موجود در سطح تپه نشانگر قدمت آن تا اواخر هزاره اول و اوايل هزاره دوم ق.م مي باشد.

شغال تپه :

شغال تپه يكي از آثار تاريخي درون شهري استان گلستان محسوب مي شود . اين تپه در ضلع غربي ميدان شهرداري علي آباد كتول قرار دارد و مساحت آن در حدود 2500 متر مربع است با توجه به شواهد و مواد فرهنگي موجود در سطح تپه ، قدمت آن به هزاره اول قبل از ميلاد و دوران اشكاني و ساساني مي رسد.

شاه تپه :

شاه تپه در 36 كيلومتري شمال غربي شهر گرگان و در نزديكي روستاي يساقي شهر كردكوي واقع شده است. ارتفاع اين تپه حدود 8 متر از سطح زمين هاي اطراف بالاتر است و طول شمالي ـ جنوبي آن 165 متر است و عرض شرق ـ غربي آن 135 متر است.در سال 1931 ميلادي هيات با ستان شناسي سوئدي به سرپرستي دكتر آرنه ( Arne) در اين مكان به حفاري پرداخت. در اين كاوش دو دوره مهم مشخص گرديد.

قره شيخ تپه :

اين تپه در شمال شهرستان كلاله در حدود 2 كيلومتري جنوب غربي روستاي تمر قره قوزي واقع شده است. اين تپه داراي پلان بيضي شكل و به طول 210 و عرض 165 متر و با ارتفاع بلند است. شواهد باستان شناختي مويد آن است كه اين تپه و قلعه آن به لحاظ نظامي مورد اهميت بوده است . قدمت آن را با توجه به اشياء مكشوفه هزاره اول قبل از ميلاد تا قرون 2 و 3 هـ . ق مي دانند.

ياريم تپه :

ياريم تپه در حدود 9 كيلومتري جنوب شهرستان گنبد كاووس واقع شده است. « ياريم تپه » (yarim ) در گويش تركمني به معناي نصف يا نيم ياد شده است. اين تپه به شكل مدور و قطري معادل 180 متر و به ارتفاع 20 متر در كنار بستر رودخانه قره سو قرار دارد كه بر اثر طغيان رودخانه قسمتي از شمال تپه را آب بطور كامل تخريب نموده است. كه علت نام گذاري آن به همين دليل است. در سال هاي 62 ـ 1960 م اين تپه توسط پروفسور ‹‹ ديويد استروناخ ›› حفاري شد كه 33 لايه استقراري در آن مشخص گرديد كه تحتاني ترين لايه استقراري شامل بقاياي دوره نوسنگي ( دوره يك ) است و قدمت آن حداقل به هزاره پنجم قبل از ميلاد مي رسد.

تورنگ تپه :

در ميان تپه هاي تاريخي استان گلستان تورنگ تپه از شهرتي جهاني برخوردار است تورنگ تپه در 22 كيلومتري شمال شرقي شهر گرگان و 60 كيلومتري جنوب شرقي درياي خزر در جوار دهكده اي به همين نام واقع شده است.

آق تپه :

آق تپه در حدود 15 كيلومتري شمال شرقي شهرستان گنبد كاووس و در 350 متري جنوب غربي روستاي بزق آبادbouzeq abad و 500 متري شرق محل پيوستن دو رودخانه گرگان و اوغان واقع شده است. پلان اين تپه به شكل بيضي مي باشد. ارتفاع تاج آق تپه از زمين هاي روستاي بزق آباد حدود 10 متر است.

دخمه آق بند :

دخمه آق بند در روستاي آق بند ، بخش داشلي برون و در 30 كيلو متري شمال شهر گنبد كاووس واقع است . اين دخمه از دو قسمت تشكيل شده است : قسمت اول ( سمت چپ ورودي ) با طول 60/8 متر و عرض 4 متر و ارتفاع 2 متر كه ورودي آن در جهت شرق دخمه است . قسمت دوم كه متصل و در جنب شمال اين دخمه واقع است و داراي عرض 5/3 متر و ارتفاع 70/1 متر است.سفال هاي بدست آمده از اين دخمه قدمت سكونت در اين منطقه را به اواخر هزاره دوم ق.م مي رساند.

پارك جنگلي النگ دره :

اين پارك در 6 كيلو متري ضلع جنوبي شهرستان گرگان و در ميان جنگل هاي جلگه اي واقع شده است. مساحت آن در حدود 170 هكتار مي باشد. عبور رودخانه قلاشي از وسط اين پارك ، وجود چشمه هاي متعدد در نقاط مختلف آن و وجود درختان جنگلي متنوع فضايي دل انگيز و زيبايي را براي بيننده خلق مي نمايد.

پارك جنگلي دلند :

اين پارك در 11 كيلومتري غرب شهرستان آزادشهر و در ضلع شرقي شهر دلند ، در موازات شاهراه تهران ـ مشهد قرار گرفته است وسعت اراضي قابل بهره برداري اين پارك درحدود211هكتاراست وارآب وهواي نيمه مرطوب جنگلي بهره منداست.

پارك جنگلي قرق :

اين پارك در 21 كيلومتري شرق گرگان و بر كناره شاهراه تهران ـ مشهد واقع شده است. مساحت اين پارك 650 هكتار و در حوزه جلگه اي قرار گرفته است

پارك جنگلي كردكوي :

اين پارك در 4 كيلومتري جنوب شهرستان كردكوي و در مسير جاده كردكوي به درازنو واقع شده و مساحت آن 54 هكتار مي باشد. از ويژگي هاي اصلي اين پارك وجود رودخانه دايمي به نام ‹‌‹ پلنگ پا ›› مي باشد. آب پارك از اين رود تامين مي شود.

پارك جنگلي و طبيعت نهارخوران :

يكي از مهمترين تفرجگاههاي استان و منطقه شمال كشور مجموعه پارك نهارخوران در 3 كيلومتري جنوب شهر گرگان واقع شده است.

دهكده ييلاقي جهان نما :

اين دهكده در محدوده حفاظت شده جهان نما واقع شده است و به دليل دارا بودن چشم اندازهاي طبيعي جالب و زيبا و آب و هواي مناسب و دل انگيز علاقمندان فراواني را به ويژه در فصول گرم سال به خود جلب مي نمايد . وجود درختان پهن برگ و سوزني برگ و پوشش جانوري متنوع و واقع شدن بناي تاريخي گنبد رادكان، جاذبه طبيعي و فرهنگي خاصي را به اين دهكده بخشيده است.

دهكده ييلاقي درازنو :

اين دهكده در جنوب شهرستان كردكوي و در محدوده روستاي سورم سرا ( بالاجاده ) واقع شده است. دهكده درازنو به سبب دارا بودن آب و هواي مناسب، چشم اندازهاي طبيعي زيبا ، برخورداري از مناطق جلگه اي، موقعيت منحصر به فردي را در ميان سكونتگاههاي مناطق كوهستاني استان خلق نموده است. اشرافيت گردشگران بر مناطق شهري شهرستان هاي گرگان، كردكوي و بندر تركمن و روستاهاي پيرامون آن منظره اي به يادماندني در ذهن و خاطره آنها ايجاد مي نمايد.

دهكده افراتخته :

اين دهكده ارتفاعات جنوب شرقي شهرستان علي آباد كتول واقع شده است و داراي جاذبه هاي طبيعي فراوان جهت جلب گردشگران مي باشد. بنا به گزارش كارشناسان سازمان جهاني فائو ، منطقه افرا تخته به عنوان يكي از مرغوب ترين رويش گاههاي سرخدار جهان محسوب مي شود.

آبشار لوه :

آبشار لوه در 15 كيلومتري غرب پارك ملي گلستان و در جنوب روستاي لوه ـ شهر گاليكش واقع شده است. از جاده اصلي مينودشت ـ پارك ملي گلستان تا آبشار حدود 6 كيلومتر فاصله است. اين آبشار از مجموع چند آبشار كوچك و بزرگ كه به شكل پلكاني قرار گرفته اند ، تشكيل شده است. آب اين آبشار از چشمه هاي ارتفاعات جنوبي تامين مي شود. ارتفاع آن در حدود 17 متر است و اطراف آن را درختان پهن برگي پوشانده است و محيطي زيبا و دل انگيز را ايجاد كرده است. آبشار لوه يكي از مناطق ويژه گردشگري شهرستان مينودشت بوده كه نزديكي آن به پارك ملي گلستان اهميت آن را به لحاظ جذب گردشگر دو چندان نموده است.

آبشار كبودوال :

آبشار كبودوال در 4 كيلومتري جنوب شهرستان علي آباد واقع شده است. آب اين آبشار كه از چشمه هاي جنوبي ارتفاعات تشكيل شده است، قابل شرب مي باشد. اين آبشار يكي از مهمترين تفرجگاههاي استان محسوب مي شود و به سبب واقع شدن در ميان جنگل انبوه و تنوع گونه هاي گياهي و چشمه هاي فراوان از جاذبه هاي طبيعي منحصر به فردي برخوردار است. اين آبشار بويژه در فصول بهار و تابستان محل تفرح انبوه زيادي از مردم منطقه و گردشگران داخلي است.

آبشار زيارت :

اين آبشار در 18 كيلو متري شهر گرگان و در 5 كيلومتري جنوب روستاي زيارت واقع شده است . آبشار زيارت در مسير يكي از شعبات فرعي رودخانه خاصه رود قرار دارد. اين رود از ارتفاع حدود 16 متر به محدوده حوضچه اي مي ريزد. برخورداري اين آبشار و محيط اطراف آن از مناظر زيباي طبيعت، خاطره اي بياد ماندني در ذهن هر بيننده اي ايجاد مي نمايد. اين آبشار به ويژه در فصول بهار و تابستان محل بازديد و گردش مردم منطقه و ساير نقاط كشور است.

آبشار رنگو :

آبشار رنگو در 6 كيلومتري جنوب غربي شهرستان گرگان واقع شده است . اين آبشار كه بستري نيم دايره اي شكل دارد شامل يك محل ريزش اصلي و چند محل ريزش فرعي است و حدود 7 متر ارتفاع دارد. لذا با توجه به وضعيت و نماي زيباي آبشار و وجود تنوع پوشش گياهي در پيرامون آن و برخورداري از هواي خنك و لطيف، يكي از جاذبه هاي طبيعي مهم استان محسوب مي شود.

تالاب آلاگل :

تالاب آلاگل در 60 كيلومتري شمال گنبد كاووس و در شرق جاده آق قلا به اينچه برون واقع شده است. مساحت آن در زمان پر آبي به 2500 هكتار مي رسد. ارتفاع كف آلاگل از سطح درياي آزاد 6 متر است و عمق آن در زمان پر آبي 5/2 متر است. آب اين تالاب از رودخانه اترك و زهكش هاي طبيعي نهرهاي شور تامين مي گردد.

تالاب آجي گل :

اين تالاب در شمال شهرستان گنبد كاووس و در جنوب روستاي تنگلي واقع مي باشد. مساحت آن حدود 360 هكتار مي باشد. در ضلع غربي اين تالاب درياچه نمك به مساحت حدود 80 هكتار قرار گرفته است. عمق اين تالاب از 1 تا 15 متر در نقاط مختلف متغير است. آب اين تالاب نيز از رود مرزي اترك تامين مي گردد.

تالاب آلماگل :

تالاب آلماگل كه كوچكتر از تالاب هاي آلاگل و آجي گل مي باشد در حدود 55 کیلومتری شمال شهرستان گنبد كاووس و در ضلع شمالي جاده گرگان به اينچه برون واقع شده است . مساحت آن بالغ بر 200 هكتار مي باشد. عمق آب از 1 تا 3 متر در نقاط مختلف متغير مي باشد.

تالاب گميشان :

تالاب گميشان در شمال غربي شهرستان گرگان و در غرب و شمال غرب گميشان واقع شده است. آب اين تالاب از دريا و كانال اترك تغذيه و طول آن 40 كيلومتر و عرض آن با توجه به پيشروي آب دريا متغير است. بخش شمالي تالاب كه به عنوان منطقه شكار ممنوع به ثبت رسيده و به علت دارا بودن شرايط مطلوب به منظور انجام تحقيقات علمي گونه هاي پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبزي ، گياهان آبزي و آبزيان به عنوان منطقه حفاظت شده معرفي گرديده است.

خليج گرگان :

خليج گرگان كه بر اثر پيشروي رشته ساحلي شبه جزيره ميانكاله به سمت شرق در درياي خزر تشكيل شده است، 400 كيلو متر مربع مساحت دارد. طول آن در جهت غربي ـ شرقي 55 كيلومتر و عرض آن بين 4 تا 12 كيلومتر متغير است . شكل آن سه گوش است . دهانه خليج باريك و اندازه آن 700 متر است. عمق آن از يك تا 5 متر متغير است. در جنوب و غرب خليج دشت وسيعي قرار دارد كه بيشتر آن را زمين هاي زراعي و دامداري فرا گرفته است.

شبه جزيره ميانكاله :

شبه جزيره ميانكاله در سواحل جنوبي و منتهي اليه جنوب شرقي درياي خزر واقع شده است. اين شبه جزيره با تپه هاي شني ساحلي به طول 5/6 كيلومتر از دريا منفك شده است . ميانكاله از شمال به درياي خزر و از جنوب به خليج گرگان و از شرق به آشوراده و از غرب به مرداب لپو محدود است. در اين شبه جزيره درختچه هايي از قبيل انار و تمشك وحشي وجود دارد. اين شبه جزيره به همراه خليج گرگان در زمره پناهگاههاي حيات وحش كشور است كه به علت اهميت زياد آن به عنوان ذخيره گاه زيست كره در جهان به ثبت رسيده است. پوشش گياهي و جانوري ويژه و چشم اندازهاي طبيعي و متنوع آن به ويژه در منطقه ساحلي، اين محدوده را يكي از قطب هاي مهم گردشگري در استان گلستان و شمال كشور تبديل نموده است.

غار كيارام :

اين غار كه در محل به نام « غار وسط دل دل » معروف است در نزديكي روستاي فرنگ فارسيان از توابع شهر گاليكش شهرستان مينودشت قرار دارد. غار كيارام به لحاظ قدمت، قديمي ترين غار مسكوني شناخته شده در استان گلستان محسوب مي شود. در سال 1342 هـ .ش چارلز مك بورني از دانشگاه كمبريج انگلستان مكان باستاني فوق را شناسايي و اقدام به گمانه زني نمود. بر اساس آثار بدست آمده از حفاري قدمت اين مكان به دوره پارينه سنگي ميانه ( حدودا صدهزار سال قبل از ميلاد ) مي رسد و اين غار در اين دوران محل سكونت گروههاي شكارچي و جمع آوردگان غذا بوده است .

موسيقي :

موسيقي سنتي كتولي و تركمن از عمده ترين و شاخص ترين موسيقي هاي سنتي استان گلستان به شمار مي آيد همچنين در اين استان موسيقي سنتي مازندراني ، سيستاني نيز مرسوم و متداول مي باشد. موسيقي سنتي تركمن: نوازندگان تركمن را ‹‹ سازنده ›› ( يعني آن كه ساز مي زند ) و خوانندگان را باخشي (baxshi) مي نامند. از آلات موسيقي تركمن مي توان به دو تار ( تامدرا )، كمانچه ( قجق ـ qejq ) ، قاووز ( QAVOOZ )، تويتك( toitek ) ( ني )، ويدي بوغين ( yedi boqin ـ ني هفت بند ) اشاره كرد اما مهمترين آنان دو تار و كمانچه محسوب مي شوند. موسيقي در تركمن صحرا از دير باز به عنوان يك ركن معنوي در زندگي مردم منطقه حضور داشته و عمدتا بوسيله باخشي ها كه سند زنده تاريخ اين خطه هستند حفظ و اشاعه يافته است.

موسیقی سنتی کتولی :

این موسیقی به لحاظ رایج و متداول بودن آن در میان ساکنین کتولی شهرستان علی آباد بنام موسیقی کتولی معروف است. اساس ساختار آن مبتنی بر سه مقام آوازی به نام های هرائی، راسته مقام و کله کش است که هر یک از این مقامات در زمان های مختلف بر حسب ذوق و استعداد هنری خوانندگان و نوازندگان به اشکال مختلفی اجرا شده است که پس از شکل گیری و تثبیت به نام آن هنرمند، خوانده شده است که از جمله آنان می توان به مقام علی محمد صنم، یحیی گالش و حسنخانی اشاره نمود .

پوشاك سنتي تركمن ها :

يكي از عناصر مهم فرهنگ مادي تركمن ها كه پويايي، اصالت و ارزش ذاتي و زيبايي ظاهري خود را در تمامي شرايط زماني و مكاني حفظ و زنده نگه داشته است، پوشاك مي باشد.اين پوشاك با زيور آلات سنتي مربوطه كه از رنگ هاي ويژه وزيبايي برخوردار است داراي تنوع و تعدد مطلوبي مي باشد كه نگاه هر بيننده اي را به خود جلب مي نمايد. پوشش آن بر حسب مقتضيات جغرافيايي، شرايط اجتماعي، اقشار اجتماعي، سن افراد و وضعيت تاهل متفاوت است.

پوشاك زنان و مردان تركمن:

سرپوش زنان :

چاشوcasov:

روسري ابريشمي نسبتا ضخيم زنان تركمن بوده است وبه رنگهاي قرمز و سبز با طرح هاي مربع شكل و خطوط افقي و عمودي در رنگ هاي متنوع است. اين سرپوش امروزه فقط در مراسم عروسي استفاده وبا آن سر و روي عروس را مي پوشانند.

سرپوش مردان :

تلپكTeLPeK:

كلاهي معمولي كه از پوست بره سياه به نام قره گل تهيه مي شود و كم پشم و مجعد مي باشد اين نوع كلاه داراي شكل نيم دايره است و عمدتا جوانان از آن استفاده مي كردند. نوع ديگر آن از پوست گوسفند تهيه مي شودو معمولا مردان مسن و به اصطلاح ((ياشولي ها))(yasholi )از آن استفاده مي كردند.و به نام هاي پخور تلپك pokhur – telpek و سلكمه تلپك selkme telpek نيزمي گويند.

مهمترين شيريني هاي محلي ايام عيد نوروز در نزد مردم گرگان :

سرغلبيلي، حلوا ماج، كلومبو، قطاب، پادزاري، نون زنجفيلي و رشته به رشته .

كئي پلا kai pela :

برنج، كدو زرد شيرين، روغن، نمك، فلفل و زردچوبه

اسفناج ته چين :

اسفناج، گوشت گوسفند يا مرغ، رب انار، روغن، پياز، نمك ، فلفل، زردچوبه

مرجي پلا :

برنج، گوشت چرخ كرده، عدس، رب گوجه، آب نارنج، نمك، فلفل، زردچوبه

گزنه آش :

حبو بات ( نخود، لوبيا، عدس )، برنج، برگ گياه گزنه، سير داغ، ترشي آب انار، با قلا خشك، و سپس نمك و فلفل به آن اضافه مي كنند.

آش آبغوره :

برنج، لپه، سبزي گشنيز و برگ اسفناج يا برگ چغندر ريز شده، پياز داغ، سير داغ، نعناع داغ، و سپس به آن نمك، فلفل و زردچوبه به آن اضافه مي كنند .

قرتو :

در منطقه مينودشت قرلباش ها اين غذا ها را بصورت آبگوشت تهيه كرده و كشك به آن اضافه مي نمايند.

شيلان :

اين غذا نيز توسط قزلباش ها تهيه مي شود و مخصوص روز عاشورا است . تركيبات آن عبارت است از گندم، گوشت، برنج و زردچوبه

ال زو ته چين :

متداول ترين خوراك محلي مردم حوزه شهرستان علي آباد است كه ماده اصلي آن را نوعي گياهي وحشي كه در گويش محلي به آن ‹‹ ال زو ›› ( el zoo ) مي گويند، درست مي شود.

سير ته چين :

برگ سير را همراه با روغن تفت مي دهند سپس لابلاي برنج آبكش شده مي گذارند. اين غذا عمدتا در فصل زمستان و در ميان اهالي منطقه علي آباد كتول رايج است.

زبان :

با توجه به تنوع قوميتي موجود در اين استان زبان و گو يش هاي متفاوت رايج و متداول مي باشد . از مهمترين آنها مي توان به مازندراني، تركمني، قاجاري، كتولي، سيستاني، بلوچي، شاهرودي، قزاقي، تركي آذري و قزلباش اشاره كرد .

مذهب :

بر اساس نتايج سر شماري سال 1375 حدود 8/99 درصد از ساكنين استان مسلمان و بقيه را ساير اقليت هاي مذهبي تشكيل مي دهند . تركمن ها، قزاق ها، بلوچ ها، داري مذهب تسنن مي باشند .